Biolog 10 indd

50-rasm. Drozofi la meva pashshasida ko‘z rangining jinsga birikkan holda 
irsiylanishi. W
+
– ko‘z rangining qizilligini, W– ko‘z rangining oqligini ifodalaydi.

---

96
Urg‘ochi organizm gomogameta, erkak geterogameta bo‘lgan taqdirda, 
jins bilan bog‘liq belgilar boshqa organizmlarda ham shunday usulda avloddan 
avlodga beriladi. Gemofi liya, daltonizm, muskul distrofi yasi X xromosomaga 
bog‘liq holda irsiylanadi.
Urg‘ochisi geterogameta bo‘lgan organizmlarda jins bilan birikkan 
belgilarning irsiylanishi boshqacharoq kechadi. Masalan, tovuq va xo‘rozlarning 
pati chipor bo‘lishi dominant, qora rangda bo‘lishi retsessiv genlarga bog‘liq. 
Ular X xromosomada joylashgan. Agar qora patli (b) tovuq bilan chipor 
(B) patli xo‘roz chatishtirilsa F
1
avloddagi tovuq va xo‘rozlarning pati chipor 
rangda bo‘ladi. F
1
dagi xo‘roz va tovuqlar o‘zaro chatishtirilsa, F
2
avlodning 
barcha xo‘rozlari chipor, tovuqlarining ½ qismi chipor, ½ qismi qora patli 
bo‘ladi.
Fenotip
qora 
♀
chipor ♂
P
Genotip
X
b
Y x X
B
X
B
gameta X
b
Y X
B
Fenotip
chipor ♂ chipor 
♀
F
1 
Genotip
X
B
X
b
x X
B
Y
gameta X
B
X
b
X
B
Y
Fenotip
chipor ♂ chipor ♂ chipor 
♀
qora 
♀
F
2 
Genotip
X
B
X
B
X
B
X
b
X
B
Y X
b
Y
Retsiprok chatishtirishda, ya’ni chipor tovuq bilan qora xo‘roz 
chatishishidan olingan F
1
parrandalarning tovuqlari qora, xo‘rozlari chipor 
rangda bo‘ladi. Ularning ikkinchi avlodida tovuq va xo‘rozlarning ½ qismi
chipor, ½ qismining pati qora rangda bo‘ladi. 
Organizmlardagi ayrim belgilar Y xromosomada joylashgan genlar
orqali irsiylanadi.