Bioorganik kimyo. Vitam inlar o’quv-uslubiy qo’llanma namangan 2013

Retin kislotasi
B-vitaminlari o’ndan ortiq, ular indeksda raqamlanadi.
B, sinonimlari: tiamin, anevrin, aneyrin, B| piruvatdekarboksilaza tarkibiga 
tiaminpirofosfat shaklida kiradi. B| ning fosfat efiri maxsus oqsil bilan birikkan holda 
piruvatdekarboksilazani hosil qiladi.
R=H B,
CH?CH?OR
OH OH
\/
Л
tiaminmonofosfat
T
P4—о -
w
он он
\/
—
, kokarboksilaza
о 
O
X. Eykman tomonidan 1906 yilda aniqlangan, kristall xolatda A. Vinauss uni 
achiqi, xamirturushdanl931 yilda ajratgan. Tiamin tuzilishini bir- biridan 
bilmasdan R.Uilyams va R. Greve 1936 yilda aniqlagan va shu yilning o'zi 
R.Uilyamson uni sintez qilgan.
В I vitamin-tiamin oq kristall modda, kimyoviy tabiatiga ko’ra pirimidinning 
tiazolli hosilasidir. U qizdirishga ( 120° gacha ) chidamli, kislotali muhitda barqaror. 
Lekin neytral va ishqoriy muhitda. shuningdek, oksidlovchilar ta’sirida oson 
parchalanib ketadi.
Organizmda ta’sir qilish shakli vitamin B) ni 
bu difosfatidir, uni
10

---

kokurhoksiloza deyiladi.Meditsinada monofosfat tiamin va qator uning xosillari 
11« >' I Nit) i lad i, ular metabolizm jarayonida kokarboksilazaga aylanadi.
Kokarboksilaza fermentlarining 
prostetik 
guruxida, 
uning 
bioximik 
funktsiyasi pirouzum kislotasini ( C H 3C OCOOH) dekarboksilashdir va boshqa a- 
kctokislotalar va a - ketospirtlardagi 
C-C -bog’larni 
parchalashdir, shuning 
natijasida koferment A ning asil xosilalari 
biosintezi 
sodir bo’ladi. a- 
ketokislotalar, ayniqsa pirouzum kislotasi uglevodlarni fermentativ parchalanganda 
xosil bo’lib to’planishi organizm uchun xavflidir. Tiaminga odamda talab katta 
emas bir kunga 1,5-2mg ga teng va ovqatlar xisobida qondiriladi.
Lekin ayrim yurak tomir va ruxiy kasalliklarda tiamin yoki kokarbaksilazaga 
talab oshadi.
Vitamin B1 (tiamin) . zlaklar uzug’larida, dukaklilar urug’ida mavjud, 
ayniqsa ularning kurtaklayotganida o’sayotganida, bundan tashqari pomidorlarda, 
sabzida, karamda mavjud. Sutkalik dozasi-2-2,5mg. uning yetishmasligi og’ir 
kasallik “ beri-beri” kasaliga, tomir tortishi, falajga va oxiri o’limga keltiradi. 
Vitamin В I uglevodlar va yog’larni hazm qilishda foydalidir. Unga talab past 
temperaturada, infeksion kasallarda, kuchli jismoniy va aqliy mehnatda paydo 
bo’ladi. Vitamin В I avitaminozda, qattiq charchaganda, ruhiy kuchsizlanganda, 
nevritlarda va ruhiy hosil bo'lgan teri kasallarida qo’llaniladi.
Tiamin odam organizmida yctishmaganda kelib chiqadigan asosiy kasallik beri­
beri (polinevrit) deb ataladi.Tiaminning fosforli hosiIasi bio’lgan tiaminpirofosfat 
(T P F) 
koferment sifatida gekarboksillanish 
reaksiyalarida 
ishtirok 
etadi. 
Gipivitaminoz davrida birinchi navbatda pirouzum kisklotaning (piruvat) 
oksidlanishli dekarboksillanishi 
izdan chiqadi, bu o'z navbatida uglevodlar, 
aminokislotalar va lipidlar metabolizmining buzilishiga olib keladi. Shuning uchun 
ham organizm bilan qanchalik ta’minlanganligini qondagi piruvat miqdoridan 
bilish mumkin.