Populyatsiya sonining o’zgarishi. - Neytralizm. Neytralizm- shunday biotik munosabatlarki, bunda ikki to’rning bir joyda birga yashashi ular uchun foydali ham zararli ham emas.Neytralizmda turlar bir-biri bilan bevosita bog’lanmagan, lekin ular biotsenozning umumiy holatiga bog’liq xolda yashaydilar.Bunday munosabatlar turlarga boy biotsenozlarda ko’p uchraydi.5.Amensalizm. Amensalizmda o’zaro aloqada bo’lgan turlarning birga yashashi bittasi uchun salbiy oqibatga olib kelsa, ikkinchisi uchun foyda ham zarar ham keltirmaydi.Bunday o’zaro ta’sir o’simliklarda ko’proq uchraydi.Masalan, yorug’sevar utchil o’simlik daraxt tagida o’sganda soya ta’sirida rivojlanishi qiyinlashadi. Daraxt uchun bunday birga yashashning ahamiyati yuk. Bunday munosabatlar ham organizmlar sonini boshqarilishida ishtirok etadi va turlarning taqsimlanishiga ta’sir ko’rsatadi.
Xasharotlar soni dinamikasida entomofaglar faoliyati yuqori inersiyalikka ega.Kasallik kuzgatuvchi mikroorganizmlar kam inersiyali, chunki ular tez ko’paya oladi.Populyatsiyaning ichki boshqaruv mexanizmlari ham inersiyalik jihatidan turlicha bo’ladi. Raqobat, konnibalizm, serpushtliliqning o’zgarishi, migrasiya bir avlodning o’zida samara beradi va oldingi avlodlar zichligiga bog’liq emas. Lekin diapauza, yosh tuzilmasining o’zgarishi, jinslar nisbatining o’zgarishi mavjud avlodga emas, balki bo’lajak avlodga ta’sir ko’rsatadi.Populyatsiya sonining mumkin bo’lgan chetga chiqishlarini chegaralab turish nafaqat populyatsiyaning normal hayoti uchun balki biotsenozning barqarorligi uchun ham muhimdir.Biotsenozda organizmlarning muvaffakiyatli birga yashashi ma’lum miqdoriy nisbatlardagina mumkindir.Tabiiy jamoalarda populyatsiya sonining o’zgarishi avtomatik ravishda boshqariladigan jarayon bo’lib, barqarorlashtiruvchi mexanizmlar turlarning uzoq vaqt birga yashashi tufayli yuzaga kelgan. Inson tomonidan sun’iy yaratilgan jamoalarda boshqaruvchi aloqalar kuchsizlangan, shuning uchun bu jamoalarda ayrim turlar sonining (zararkunanda, kemiruvchi, parazitlar va x.o). cheksiz ko’payishi kuzatiladi. - Xasharotlar soni dinamikasida entomofaglar faoliyati yuqori inersiyalikka ega.Kasallik kuzgatuvchi mikroorganizmlar kam inersiyali, chunki ular tez ko’paya oladi.Populyatsiyaning ichki boshqaruv mexanizmlari ham inersiyalik jihatidan turlicha bo’ladi. Raqobat, konnibalizm, serpushtliliqning o’zgarishi, migrasiya bir avlodning o’zida samara beradi va oldingi avlodlar zichligiga bog’liq emas. Lekin diapauza, yosh tuzilmasining o’zgarishi, jinslar nisbatining o’zgarishi mavjud avlodga emas, balki bo’lajak avlodga ta’sir ko’rsatadi.Populyatsiya sonining mumkin bo’lgan chetga chiqishlarini chegaralab turish nafaqat populyatsiyaning normal hayoti uchun balki biotsenozning barqarorligi uchun ham muhimdir.Biotsenozda organizmlarning muvaffakiyatli birga yashashi ma’lum miqdoriy nisbatlardagina mumkindir.Tabiiy jamoalarda populyatsiya sonining o’zgarishi avtomatik ravishda boshqariladigan jarayon bo’lib, barqarorlashtiruvchi mexanizmlar turlarning uzoq vaqt birga yashashi tufayli yuzaga kelgan. Inson tomonidan sun’iy yaratilgan jamoalarda boshqaruvchi aloqalar kuchsizlangan, shuning uchun bu jamoalarda ayrim turlar sonining (zararkunanda, kemiruvchi, parazitlar va x.o). cheksiz ko’payishi kuzatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
