Bir fazalı sinusoydal toq janjiri.( Elektr qozǵawshı kushning, kushlanishning, toqnıng tásir etish va bir zamotlıq manolari)

Sinusoidal tok zanjirida induktivlik. İxtiyoriy chulgam (galtak) induktivlik L va aktiv karshilik R dan iborat. Sxemada galtakni ketma – ket ulangan induktivlik L bilan aktiv karshilik R sifatida ifodalash mumkin. Taxlil uchun induktivlikni ozini ajratib olamiz.
4.9-rasm, a da induktivlik boylab, tok otayotgan bolsin, u xolatda galtakda ozinduktsiya EYuK si vujudga keladi.
, (4.14)

u=- _L ekanligi maolum, u xolda (4.14) ni:

(4.15)
bunda LI_m=U_m - zanjirdagi kuchlanishning amplituda kiymati; L- induktiv galtakning reaktiv karshilig yoki induktiv karshilik deb atalib, X_L bilan belgilanadi. Olchov birligi Om,

. (4.16)

İnduktivlikdagi kuchlanish tokdan 90⁰ ilgari yuradi , EYuK 90⁰ orkada koladi. U xolda boladi. 4.9-rasm, b da kattaliklarning vektor diagrammasi korsatilgan. ,u,r oniy kiymatlarning grafigi 4.9-rasm, v da korsatilgan.

Oniy kuvvat kuyidagicha ifodalanadi:
, (4.17)
bu kiymat yo tok, yo kuchlanish noldan otganda noldan otadi. R>0 bolganda manbadan olingan energiya magnit maydon energiyasini xosil kilish uchun sarflanadi. R<0 bolganda, magnit maydon energiyasi yana manbaga kaytarilib beriladi.
Sinusoidal tok zanjirida kondensator. Agar 4.10-rasm, a dagi zanjirga u=U_msint, _u=0; kuchlanish berilsa, q=Su=CU_msint kondensator davriy ravishda zaryadlana boshlaydi. Buning natijasida kondensatordan zaryadlanish toki ota boshlaydi.
, (4.18)
, (4.19)
bu erda - sigim karshiligi, u chastotaga teskari proportsional.
. (4.20)

(4.20) dagi munosabat shuni korsatadiki kondensatordan otayotgan tok kuchlanishdan 90⁰ ilgari yuradi. 4.10-rasm, b da tok va kuchlanishning vektorlari tasvirlangan. 4.10-rasm, v da oniy kiymatlar u, i, r larning grafiklari berilgan. Oniy kuvvat

. (4.21)

Davrning birinchi tortdan bir kismida kuchlanish maksimal kiymatgacha ortib borishida, kondensator manbadan energiya isteomol kilib, koplamalari orasida elektr maydon vujudga keltiradi. İkkinchi tortdan bir davrda kondensatorda kuchlanish maksimumdan nolgacha kamayadi va koplamalar orasida toplangan elektr maydon energiyasi yana manbaga kaytariladi (oniy kuvvat manfiy). Bu jarayon davriy takrorlanib turadi.

Yukorida korilganlardan shunday xulosa kilish mumkinki, aktiv karshilikda tok va kuchlanish bir xil fazada boladi. İsteomol kilingan kuvvat manbaga kaytarilmaydi. İnduktivlikda kuchlanish tokdan 90⁰ ilgari yuradi. Magniy maydoni xosil kilish uchun isteomol kilingan kuvvat yana manbaga kaytariladi. Kondensatorda kuchlanish tokdan 90⁰ orkada koladi, elektr maydonini xosil kilish uchun isteomol kilingan kuvvat yana manbaga kaytariladi.