Xalqtili
|
Traditionallanguage
|
Традиционный язык
|
Qabilalar ittifoqi xalqni tashkil etadi. Xalqni aloqa vositasi xalq tili deb ataladi.
|
Milliytil
|
Nationallanguage
|
Национальный язык
|
Xalqning mukammal shakllangan darajasi millatni bildiradi. Ularning rivojlangan tili milliy til bo‘ladi.
|
Adabiytil
|
Literary language
|
Литературный язык
|
Ma’lumxalqningbarchaazolariuchuntushinarlibo‘lgan, o‘zyozuvigaegabo‘lgan
Til –adabiytildeyiladi.
|
Fonetika
|
Phonetics
|
фонетика
|
Tilning tovushsistemasini organuvchi tilshunoslikning bir bo‘limi. Grekcha phone – tovush so‘zidan olingan.
|
Leksika
|
Lexics
|
Лексика
|
Lugaviy manosi so‘z. Tilning lug‘at tarkibini organadigan bo‘limi.
|
Grammatika
|
Grammer
|
грамматика
|
Tilshunoslikning katta bo‘limi bo‘lib morfologiya va sintaksisni o‘z ichiga oladi.
|
Fraza
|
Phrase
|
Фраза
|
Nutqning eng katta birligi.
|
Takt
|
Tact
|
Такт
|
Bo‘g’inlardan tashkil topib nutqning ikkinchi kichik bo‘lagi.
|
Bo‘g’in
|
Syllable
|
Слог
|
Bo‘g‘in Bir nafas to‘lqinida aytiladigan tovush yoki tovushlar yig‘indisi bo‘g‘in deyiladi.
|
Nutq tovushlari
|
Articular sounds
|
Артикуляционные звуки
|
Nutqning eng kichik ma’no anglatmaydigan bo‘lagi.
|
Fonologiya
|
Phonology
|
фонология
|
Fonologiya tilshunoslikning fonetika bo‘limiga aloqador atama bo‘lib fonetikadan farqli o‘laroq
|
Fon
|
phoney
|
Фон
|
Nutqning eng kichik mano ajratuvchi birligi.
|
Fonema
|
phoneme
|
Фонема
|
Tilning eng kichik mano ajratuvchi birligi.
|
Allafon
|
allaphoneme
|
Аллафон
|
Bitta fonemaga birlashtirilgan fonlar allafonlar deb ataladi.
|
Nutq organlari
|
Articulationorgans
|
Артикуляционные органы
|
Tovushlarning hosil bo‘lishida ishtirok etuvchi organlar nutq organlari deyiladi.
|
Artikulyatsiya
|
articulation
|
артикуляция
|
Nutq tovushlarining hosil bo‘lishida nutq organlarining harakati va egallagan o‘rni artikulyatsiya deyiladi.
|
Artikulyatsiyabazasi
|
Articulation basis
|
артикуляционная база
|
Nutqtovushlarinihosilqilishdagiartikulyatsiyaharakatlariningyig‘indisiartikulyatsiyabazasideyiladi.
|
Assimilyatsiya
|
Assimilation
|
Ассимиляция
|
Assimilyatsiya o‘xshashlik degan ma’noni anglatadi. Yonma-yon turgan tovushlarning o‘zaro ta’siri natijasida o‘xshashlikka uchrashi assimilyatsiya deyiladi.
|
Dissimilyatsiya
|
Dissimilation
|
Диссимиляция
|
Dissimilyatsiya o‘xshamashlik degan ma’noni anglatadi. Talaffuz jihatdan bir-biriga yaqin bo‘lgan tovushlardan biri o‘zining fiziologik yoki akustik xususiyatlarini o‘zgartirishiga dissimilyatsiya deyiladi.
|
Idioma
|
Idiom
|
Идиома
|
O’ziga xos ifoda
|
Frazeologiya
|
phraseology
|
фразеология
|
frazeologiyada tilning lug'at boyligidagi ko‘chma ma’noli turHun birlikmalar – frazemalar xususida bahs yuritiladi.
|
So‘z
|
word
|
слово
|
So‘z tilining eng muhim nominativ birliklaridir, chunki u borliqdagi narsabuyumlarni, predmet sifatida tasavvur qilinadigan mavhum tushunchalarni, harakat-holatni, rang-tus, maza-ta’m, hajm-miqdor, xislat kabi belgi-xususiyatlarni nomlaydi:
|
Sinonim
|
synonym
|
синоним
|
Sinonimlar (ma’nodosh so‘zlar) Shakli har xil bo‘lsa ham ma’nosi bir-biriga yaqin so‘zlar sinonimlar deyiladi.
|
Omonim
|
homonym
|
омоним
|
Omonim. Shakli bir xil, ma’nosi har xil bo‘lgan so‘zlar omonim deyiladi.
|
Antonim
|
antonym
|
антоним
|
Antonimlar O‘zaro qarama-qarshi(zid) ma’noli so‘zlar antonimlar deyiladi. So‘zlarning bunday munosabati antonimiya deyiladi.
|
Neologizmlar
|
neologism
|
неологизм
|
Neologizmlar. Kundalikhayotimizdagiyanginarsalarni, ularningbelgilarini, yangichamunosabatlarni, umumanyangitushunchalarniifodaetishehtiyojibilanyuzagakelganso‘zlaryokiyangima’nodaqo‘llanganeskiso‘zlarneologizmlardeyiladi.
|
Arxaizm
|
archaism
|
архаизм
|
Arxaizmlarodatdazamonaviy tilde o‘zsinonimlarigaegadirlar. Demakaratizmlaranglatganma’notarixiyso‘zlargao‘xshab tilde vahayotdanchiqibketmaydi.
|
So‘z yasalishi
|
Making words
|
разгавор
|
So‘zyasalishitilshunoslikningleksikologiya, grammatikakabimustaqilsohalaridanbiribo‘libuyangiso‘zyasalishiso‘zyasashusullarivaumuman, so‘zyasalishbilanbog’liqbo‘lganhodisalarnio‘rganadi.
|
So‘z birikmasi
|
Word –combination
|
Слова сачитание
|
Ikki va undan ortiq mustaqil so‘z rammatik va ma’no jihatdan birikib, so‘z birikmasini hosil qiladi. So‘z birikmasi hokim so‘z va tobe so‘zdan tuziladi. Tobe so‘z hokim so‘zni aniqlab, to‘ldirib, izohlab keladi. Turli turkum so‘zlari hokim so‘z vazifasida kela oladi.
|
