Birlamchi morfologik elementlar: Proliferativ: Dog‘

Bo’rtma yoki qavarchiq (urtica) - bu birlamchi ekssudativ, teri sathidan
ko‘tarilib turadigan, bo‘shliqsiz, tez paydo bo‘lib, tez o‘tib ketadigan
hujayralar ichidagi shish hisobiga vujudga keladi.
0‘rnida hech qanday asorat qoldirmaydi va eshakem kasalligida, hasharotlar chaqqanda uchraydi.

Ikkilamchi morfologik elementlar:
Ikkilamchi dog‘ - Pigmentli dog’ (pigmentatio, depigmentatio) hamma
birlamchi toshmalardan keyin ular o‘rnida paydo bo‘lishi mumkin.
Pigmentli dog‘ teri melanin pigmentining vaqtincha biror sohada
to‘planishi, yo‘qolishi yoki kamayishi hisobiga paydo bo‘ladi. Pigmentli
dog‘lar terining asl rangiga nisbatan to‘q (giperpigmentatsiya) yoki oqroq
(gipopigmentatsiya) bo‘ladi, ayrim hollarda esa terining bir qismida
umuman pigment yo‘qoladi - bu vitiligo yoki depigmentatsiyadeyiladi.

Kepaklanish [qipiqlanish] (Squama). Terining muguz qavati
hujayralarining rivojlanish natijasida po‘st tashlab, ajralib ketishi
fiziologik hodisadir.
Kepaklar unsimon, kepaksimon, plastinkasimon
kepaklanishlar tafovut etiladi va ularning yirik plastinkasimon ko'chishi
eksfoliativ kepaklanish deb ataladi. Kepaklar ham birlamchi rivojlanishi
mumkin: qazg’oqlanish, yumshoq leykoplakiyada, eksfoliativ xeylitda
parakeratotik kepaklar yuzaga keladi. Ixtiozda esa giperkeratotik
kepaklar hosil bo‘ladi.
Eroziya, shilinish (erosio) - teri, shilliq pardalar yoki lab qizil
hoshiyasining yuza, epidermisdagi yuzaki defekti hisoblanib, shu sababli
ular izsiz bitadi. Eroziya birlamchi bo‘shliqli elementlar - pufak, pufakcha,
yiringchalar po‘stlog‘i yorilishi natijasida hosil bo‘ladi.
Yara (ulcus) terining chuqur defekti bo‘lib, uning tubi derma yoki
gipodermada joylashadi. Shuning uchun yara doimo chandiq hosil qilib
bitadi. Yaralar, asosan, do‘mboqcha, tugun yoki chuqur yiringchadan
keyin yuzaga keladi. Yaraning chetlari va tubi farqlanadi. Yara chetlari o'yilgan, tubiga osilgan, tovoqsimon ko'rinishga ega bo‘lishi mumkin.
Yara chetlarida ko'pincha asosiy patologik jarayon qoldiqlarining bo'lishi uning tubida xarakterli ajratmalarning borligi, yaraga olib kelgan jarayon haqida ma’lumot berishi mumkin.
Yoriq (fissura, ragades) - terining qurib, elastikligining yo'qolishi
hisobiga yuzaga keladigan teri butunligining buzilishi. Yoriqlar to'g‘ri
chiziqli bo'lib, ko'p hollarda terining cho'ziluvchi sohalarida - burmalar,
og'iz burchaklarida uchraydi. Agar yoriq yetarli darajada chuqur bo'lib,
derma hatto gipodermani ham jarohatlasa, kuchli og'rib, yuzasi qonli
qaloq bilan qoplanadi, bitgach esa, chandiq hosil bo'ladi. Yuza yoriqlar
epidermis sohasidagina kuzatilib, qaloqlanmaydi va chandiqsiz bitadi.
Qaloq (crusta) - pufakcha, pufak, yiringchalar ichidagi ekssudatlar
qurishidan yoki eroziya, yaralar yuzasidagi ajratma qurishi natijasida
kuzatiladi. Shu sababli qaloqlar seroz, qonli, yiringli bo'lib, teri sathidan
ko'tarilib turadi. Yangi hosil bo'lgan qaloqlar yumshoq bo'lib, oson
ko'chadi, ular ostida eroziya yoki yaralar kuzatiladi. Uzoq saqlangan
qaloqlar qalin va qattiq bo'lib, ostidagi to'qimaga zich yopishgan bo'ladi. Qaloqdan tashqari, kepakli qaloqlar ham tafovut etiladi, ular epidermis seroz ekssudatini shimib, bir-biriga yopishgan qaloqlardir.