Bitiruv malakaviy ishining maqsad va vazifalari

KIMYOVIY BOG’LANISHNING XOSSASI BO’YICHA KLASSIFIKATSIYASI

1 2 3 4 5 6 7 8

Bog'liq
so so2 so3 no3 molekulalarning tuzilishi molekulyar orbitallar usuli bilan tushuntirish

Ikkita atom orasida hosil bo’lgan kovalent kimyoviy bog’
bir juft elektronlar hisobiga bo’lsa, birlamchi oddiy deyiladi.
ikkita juft elektron hisobiga - ikkilamchi,
uchta juft elektron hisobiga – uchlamchi,
σ – bog’ bog’langan atomlarning markazidan o’tgan chiziq bo’yicha elektron bulutlar qoplanganda hosil bo’ladi.
π – bog’ atom markazlarini bog’lovchi chiziqqa nisbatan perpendikulyar tekislikda elektron bulutlarning qoplanishidan hosil bo’ladi.π –bog’ p-p va p-d orbitallarining qoplanishi natijasida vujudga keladi.
π – bog’ hosil bo’lishida atom markazini bog’lovchi to’g’ri chiziqning har ikki tomonida atom orbitallar qoplanadi.

σ – bog’, s-s, s-p, px-px hamda gibridlangan orbitallarning bir-birlari va gibridlanmagan orbitallarning qoplanishidan hosil bo’ladi, masalan:

π – bog’ odatda, σ -bog’ga nisbatan barqarorroq va u faqat atomlararo σ – bog’ hosil bo’lgandan keyingina hosil bo’ladi.

Masalan, vodorod molekulasini (H2) hosil bo’lishi quyidagicha tasvirlash mumkin:

2.5. UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA ATOM ELEKTRON ORBITALLARINING GIBRIDLANISHI MAVZUSINI O’QITILISHI

Atom orbitallarning gibridlanishi haqidagi tassavurlarga muvofiq turli orbitallarga mansub elektronlar ishtirokida kimyoviy bog’lanish hosil bo’ladi, bu elektronlarning bulutlari bir-biriga ta'sir ko’rsatib, o’z shakllarini o’zgartiradi, natijada turli orbitallarning o’zaro qo’shilishi, ya'ni gibridlangan orbitallar hosil bo’ladi.
Bitta s-orbitallar bitta p-orbitallar bilan qo’shilganda hosil bo’ladigan ikkita gibrid orbital bir-biriga qarama-qarshi yo’nalishda joylashgan bo’lib, molekulaning chiziqli yo’nalishiga sabab bo’ladi. Masalan, BeF2 molekulaning hosil bo’lishida sp-gibridlanish kuzatiladi va gibrid orbitallar orasidagi burchak 1800 ga teng bo’ladi. Hosil bo’ladigan gibrid orbitallarning soniga teng bo’ladi. Chunonchi bitta s-va ikkita p- orbitallarning gibridlanishi (sp2- gibridlanish) sababli uchta teng qiymatli sp2-orbitallar hosil bo’ladi. Bunda gibrid orbitallar bir-biriga nisbatan 1200 li burchak hosil qilib joylashgan bo’ladi
sp2 gibridlanish asosida hosil bo’ladigan molekulaga misol qilib, BF3 molekulasini olishi mumkin. Agar gibridlanishda 1ta s va 3ta p-orbital ishtirok etsa unda sp3 gibridlanish yuz berib, 4 ta gibridlanish sp3-orbitallar hosil bo’ladi, ular bir-biriga nisbatan 109,281 burchak ostida joylashgan bo’ladi. Bunday gibridlanish metan CH4 molekulasida hosil bo’ladi

Vodorod molekulasida hosil bo’lishini kvant-mexanika asosida tushuntirish uchun V.Getler bilan F.London 1927 yilda taklif qilgan va L.Polning rivojlantirgan valent bog’lanishlar nazariyasidan foydalaniladi. Bu nazariyaga muvofiq kimyoviy bog’lanish hosil bo’lishi uchun quyidagi shartlar bajarilishi kerak.
O’zaro birikuvchi atomlarda elektronlarning spinlari qarama-qarshi yo’nalishiga ega bo’lishi kerak, chunki antiparallel spinli ikki elektron bir-biriga yaqinlashganda, ularning elektron buluti bir-birini qoplaydi: natijada shu ikki elektron bir-biri bilan juftlashadi.

Bog’ hosil qilishda qatnashgan atomlarning qolgan elektronlari bilan birgalikda elektronlari bilan to’lgan (I davr elementlar atomlari uchun dublet, qolgan davr elementlar atomlari uchun, asosan oktet) qobiq hosil qilganda barqaror elektron konfiguratsiyasi hosil bo’ladi. Agar bog’lanayotgan atomning bo’sh elektron qobiqchasi (masalan, valent qobiqchasida elektronlari bo’lmagan d-yoki f-qobiqchalar) bo’lganda oktet konfiguratsiyasi o’rniga 10 ta yoki undan ko’proq elektronli valent qobiq hosil bo’lishi mumkin. Masalan, PF5 molekulasi (fosfor atomi atrofida 10 ta elektron bor) yana HF bilan birikib PF5 ta nisbatan barqaror bo’lgan H[PF6] (12 ta elektronli qobiq) kompleks birikma hosil bo’ladi.

Valent qobiqchalardagi orbitallar soniga qaraganda juft elektronlar soni kam bo’lsa (masalan, alyuminiy atomida 3s-, 3px-,3py- va 3pz-orbitallarda faqat uchtagina elektronlarga ega), unda valent qobig’ini barqaror holatga keltirish uchun bunday qobiqchalarda akseptorlik vazifasini bajara oladigan vaziyat mavjud bo’ladi. AlCl3 bug’ holatida dimer tuzulishga ega:

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5 6 7 8