Biznesda buxgalteriya hisobi

II.Asosiy qism:


1.Biznes reja, uning ahamiyati

Biznes-reja biznesning missiyasi, mahsulotlari yoki xizmatlari, maqsadli bozori, raqobati, marketing strategiyalari, operatsiyalari, moliyaviy prognozlari va maqsadlari kabi asosiy elementlarini tavsiflovchi va tavsiflovchi yozma hujjatdir. Biznes-reja ko'pincha investorlar yoki bank tomonidan moliyalashtirishni ta'minlash uchun ishlatiladi va biznes egasi muvaffaqiyatga erishish uchun yo'l xaritasi bo'lib xizmat qiladi. Yaxshi ishlab chiqilgan biznes-rejaga ega bo'lish juda muhim, chunki u aniq yo'nalishni beradi va egasiga o'z maqsadlariga erishishda diqqatini jamlashga yordam beradi.

Biznes-reja muhimligining yana bir qancha sabablari bor:

1. Ustuvorliklarni belgilashda yordam beradi: Biznes-reja biznes egalariga maqsadlarini birinchi oʻringa qoʻyish, ularni muayyan vazifalarga ajratish va shunga mos ravishda resurslarni taqsimlashda yordam beradi.

2. 
   Potentsial muammolarni aniqlaydi: Yaxshi yozilgan biznes-reja potentsial tahdidlar va zaif tomonlarni aniqlaydigan SWOT tahlilini o'z ichiga oladi, bu esa egalariga muammolar yuzaga kelishidan oldin favqulodda vaziyatlar rejalarini ishlab chiqish imkonini beradi.
   

3

3. 
   Savdo va marketing strategiyasini taqdim etadi: Biznes-reja savdo va marketing strategiyasini o'z ichiga oladi, unda biznes qanday qilib mijozlarni jalb qilish va ushlab turishini belgilaydi.
   

3. 
   Mablag'larni xavfsiz topishga yordam beradi: investorlar yoki kreditorlardan mablag' olish uchun mustahkam biznes-reja muhim ahamiyatga ega. Biznes-reja biznesning moliyaviy prognozlari va rivojlanish istiqbollari haqida aniq tasavvur beradi, bu esa potentsial investorlarni korxonada ishtirok etishga ishontirishga yordam beradi.
   

3. 
   Taraqqiyotni kuzatishga yordam beradi: Biznes-reja taraqqiyotni oʻlchash va tuzatishlar kiritish uchun asos boʻlib, egalariga maqsadlari sari erishgan
   

yutuqlarini kuzatish imkonini beradi.

6. 
   Maqsadlarni manfaatdor tomonlarga yetkazadi: Biznes-reja biznesning maqsad va vazifalari haqida aniq tasavvur beradi, bu esa ushbu maqsadlarni xodimlar, mijozlar, yetkazib beruvchilar va investorlar kabi manfaatdor tomonlarga yetkazishga yordam beradi.
   

6. 
   Qaror qabul qilishni osonlashtiradi: Biznes-reja biznesning missiyasi, qarashlari va qadriyatlarini belgilab, qarorlar qabul qilishda yoʻl-yoʻriq koʻrsatadi, bu esa barcha qarorlar biznesning umumiy maqsadlariga mos
   

kelishiga yordam beradi.

8. 
   Moliyaviy yo'l xaritasini taqdim etadi: Biznes-reja daromad va xarajatlar kabi moliyaviy prognozlarni o'z ichiga oladi, bu esa egalarga pul oqimini bashorat qilish, xarajatlarni tejash yo'nalishlarini aniqlash va kelajakdagi investitsiyalarni rejalashtirishga yordam beradi.
   

Oxir-oqibat, biznes-reja har qanday tadbirkor yoki biznes egasi uchun muhim vosita boʻlib, muvaffaqiyatga erishish yoʻl xaritasini taqdim etadi va biznes daromadli, barqaror va oʻz maqsadlariga erishish yoʻlida boʻlishini taʼminlashga yordam beradi.

4
Biznes reja – yangi faoliyat turlarini o‘zlashtirish, biznesni yangi shakllarini yaratish hamda korxonani qisqa muddatlarda rivojlantirish rejasi hisoblanadi. Iqtisod fanlari doktori professor V. Gruzinov esa ―Biznes reja yangi korxonani shakllantirishga yoki biror–bir yangi tijorat faoliyatini amalga oshirishga yo‘naltiriladigan harakatlarni asoslashga qaratilgan xujjatdir‖ degan edi. Biznes rejani tayyorlash natijasida ―Ishni nimadan boshlash kerak?‖; ―Samarali ishlab chiqarishni qanday tashkil qilish lozim?‖; ―Birinchi foyda yoki daromad qachon olinadi?‖; ―Investorlar bilan qachon hisob–kitob qilinadi?‖; ―Yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavf–xatarni qanday kamaytirish mumkin?‖; ―Raqobatchilar bilan kurashda qanday choralardan foydalanish mumkin?‖ kabi savollarga javob olinadi.

Biznes reja quyidagi maqsadlar uchun tuziladi:

1. 
   Korxonaning faoliyat darajasini aniqlash uchun.
   

2. 
   Tadbirkorlik faoliyatining xavf–xatarlarini kamaytirish uchun.
   

2. 
   Biznes faoliyatini kelgusida rivojlantirish yo‘nalishlarini miqdor va sifat ko‘rsatkichlari tizimi ko‘rinishida aniqlashtirish uchun.
   

2. 
   Investor e‘tibori va qiziqishini jalb qilish uchun.
   

2. 
   Jalb qilinadigan moliyaviy mablag‘larning istiqbolligini aniqlash uchun.
   

2. 
   Ko‘rsatkichlarni rejalashtirish bo‘yicha tajribaga ega bo‘lish uchun.
   

Biznes reja - korxona faoliyatining texnik iqtisodiy asoslash. Rejani tuzish jarayoni, uni tuzishgacha olib boriladigan tahlil shaxsiy biznesni aniq faoliyatda tasavvur etish imkoniyatini beradi. Raqamlar, grafiklar, yangi tovar (xizmat)lar namunalari hujjatlari bilan ifodalangan yetkazishning eng qulay usuli bo‘lib hisoblanadi. Biznes reja hissadorlarni aktsiyalarni sotib olishga va ishni moliyalashtirishga qiziqtirish, shuningdek mablag‘larni investitsiyalashning istiqbolligini isbotlash uchun ham xizmat qiladi. Biznes reja amalda faoliyat yuritayotgan korxonalar bilan birga yangitdan tashkil

5
etilayotgan firmalar yoki korxonalar uchun ham tuziladi. Agar biznes reja yangi korxona uchun tuzilayotgan bo‘lsa, u holda xalqaro iqtisodiy amaliyotda umumiy holda qabul qilingan uslubiyatga asoslanish talab etiladi. Faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarda firma faoliyatini har tomonlama chuqur tahlil qilgandan so‘ngina reja tuziladi. Biznes rejaning mazmuni va hajmi turli omillarga bog‘liq bo‘ladi:

• 
  korxona o‘lchamlariga;
  

• 
  tarkibiy qismlarning to‘liqlik darajasiga ko‘ra (yiriklashtirilgan yoki detallashtirilgan);
  

• 
  vazifasiga ko‘ra (ichki foydalanish uchun, investorlar uchun, bank kreditlarini olish uchun);
  

• 
  rejalashtirish davriga ko‘ra ( 1 yillik, bir necha yilga mo‘ljallangan);
  

• 
  tuzuvchilarning malakasi va texnik iqtisodiy asoslashni tayyorlash borasidagi amaliy tajribasiga ko‘ra.
  

Rejani tuzish jarayoni va firma faoliyatini har tomonlama tahlil etish rahbarlarga o‘z korxonasini chetdan kuzatishga majbur qiladi, o‘xshash korxonalar bilan solishtirish esa kuchli va kuchsiz tomonlarini aniqlash, yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan texnik va moliyaviy muammolarni oldindan ko‘ra olish imkonini beradi. Agar firma bankrotlik yoqasida turgan bo‘lsa, biznes reja shubhasiz tijorat operatsiyalaridan voz kechish, to‘lov qobiliyati va rentabellik darajasini oshirish usullarini topishga yordam beradi.

Biznes reja quyidagi 4 asosiy funksiyani bajaradi:

1. 
   Tadbirkor uchun ma‘lum davrdagi faoliyatning haqiqiy natijalarini baholash quroli bo‘lib xizmat qiladi;
   

2. 
   Rejadan kelajakda biznesni yuritish kontseptsiyasini ishlab chiqish uchun foydalaniladi;
   

6

3. 
   Reja mablag‘ topish quroli bo‘lib hisoblanadi;
   

3. 
   Korxona strategiyasini amalga oshirish quroli bo‘lib hisoblanadi. Ko‘pchilik kredit beruvchilar va investorlar sifatli biznes rejani ko‘rmasdan turib biznesgi mablag‘ sarflamaydilar. Investorlar tadbirkorlikning quyidagi xususiyatlariga diqqatlarini qaratadilar: ishchan obro‘, qarz to‘lash uchun pul oqimi; kafolatni qo‘shimcha ta‘minlash; shaxsiy kapitalning 50% dan kam
   

bo‘lmagan salmog‘i. Ko‘p korxonalar biznes rejani bir yilga tuzadilar. Ularda asosiy diqqat e‘tibor kelgusi 12 oyga qaratiladi, keyingi 1-4 yil dagi faoliyat yo‘nalishlari umumiy tarzda beriladi. Biznes rejaning maqsadi va funktsiyalarining turlicha ekanligi uni qat‘iy tartibda tuzish lozimligini talab etadi. Axborotlar to‘liq, aniq, ishchan bo‘lishi lozim. Ayniqsa grammatik va orfografik xatolarni qilmaslikka harakat qilish lozim.

Biznes reja quyidagi talablarga javob bergan taqdirda samarali hisoblanadi: 1) Biznes rejadagi har bir ko‘rsatkich, element, bosqich qat‘iy ravishda asoslanishi shart.

2. 
   Vazifalarning aniq va o‘z vaqtida bajarilishi.
   

2. 
   Reja ko‘rsatkichlarini bajarilishini doimiy hisobga olish.
   

2. 
   Ichki va tashqi muhitdagi o‘zgarishlarni ijobiy qabul qilish.
   

2. 
   Fan–texnika taraqqiyoti va xo‘jalik yuritishning ilor tajribalariga tayanish.
   

Biznes rejani ishlab chiqish quyidagi bosqichlardan iborat: