Blackcurse
Download 0.55 Mb. Pdf ko'rish
|
sitologiya
|
30 RIBOSOMALAR
Ribrosomalar 1880 yilda Ganstayn tomonidan ochildi va dastlab mikrosomalar deb ataldi. Uning nozik tuzilishlari faqat elektron mikroskop orqaligina aniqlandi.
Ribosomalar dumalok shaklli bo’lib, diametri 150-350A keladi. Ichak tayokchasini elektron mikroskopik tekshirishlar bu bakteriya ribosomasini har xil kattalikdagi 2 subbirlikdan iborat ekanini ko’rsatdi. Katta subbirlikni, kichik subbirlak bilan birikkan joyi kabarik yuzaga ega, ikkinchisini esa shu joyi biroz botik bo’ladi. Katta sub-birlikni kundalang kesigi 150-180 A bo’lib, uchburchak, trapetsiya yoki ko’pburchak shakllidar. Har ikkala sub-birlik yadrocha hosil bo’ladi, ammo ularning birikib, ribosoma hosil qilishi sitoplazmada amalga oshadi.
Avval aytilganidek, juda ko’p ribosomalar granulyar endoplazmatik tur membranalariga joylashgan bo’ladi. Bundan tashqari ancha ko’p mikdor ribosomalar sitoplazmani asosiy moddasi ichida erkin holda joylashgan. Ular xech qanday membranali strukturalar bilan bog’lik emas.
Ribosomalar yadroda ham topilgan. Ulardan bir qismi karioplazmada erkin joylashsa, qolganlari esa ipsimon strukturalar bilan bog’lik bo’ladi.
Hozirgi vaqtda ribosomalar mitoxondriyalarda va o’simlik hujayralarining plastidalarida ham topilgan. Ribosomalar ribonukleuproteidlarning bo’lakchalari bo’lib, ular deyarli bir xil mikdordagi oqsil va RNK dan iborat. Har bir ribosomaning molekulyar og’irligi 3 mln. atrofida bo’lib, uning 60% i ribosomal RNKga, 40% i esa oqsilga to’g’ri keladi. Bitta ribosomada 2,3 ta RNK joylashadi. Ribosomalar har bir hujayraning albatta bo’ladigan organoididir.
Oqsil sintezini amalga oshirishda hamma ribosomalar ham aktiv rol o’ynamaydi. Oqsil sintezi ko’proq endoplazmatik tur membranalarida joylashgan ribosomalar ishtirokida bo’ladi. Yadrodagi ribosomalarda yadro oqsillari sintez bo’ladi. Mitoxondriya va plastidlardagi ribosomalar esa o’sha organoidlarning oqsillarini sintez qilishda ishtirok etadi.
Oxirgi tekshirishlarni ko’rsatishicha 5-70 ribosomadan iborat ribosoma kompleksi bir bo’lib, sintezda ishtirok etar ekan. Buni poliribosoma deyiladi. Bunda ribosomalar bir- birlari bilan ingichka iplar bilan bog’langan, ular I-RNK molekulasidan iborat. Ribosomalar hujayraning kayerida hosil bo’lishi xaqidagi masala hozirgacha aniq yechilgan emas, ammo ribosomalarning 1) yadrochada hosil bo’lishi, so’ng ularni yadroga o’tishi, undan esa sitoplazmaga o’tishi ancha ishonarli dalillar bilan isbotlandi. 2) ribonukleoproteid, aminokislota va fermentlardan sitoplazmada hosil bo’lishi mumkin. Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|