Blackcurse

3.AMEBOID ХARAKAТ. 

 

Ameboid  harakat  tirik  hayvon  hujayrasi  hayot  faoliyatini  mexaniq  namoyon  bo’lishidir. 

Bunda protoplazma harakati bilan bir vaqtda hujayra ham deformatsiyaga uchraydi; hujayra shaklini 

aktiv o’zgartiradi. Psevdopodiyalar hosil bo’ladi ularga sitoplazma okib kiradi. 

 

Bu  harakatni  amyobalarda  osonroq  kuzatish  mumkinligi  uchun  amyoboid  harakat  deb 

nomlangan.  Bu  harakatning  boshqa  hujayralarda  ham  kuzatish  mumkin.  Masalan,  leykotsit, 

mezenxima, endoteliya va epiteliya hujayralari shunday harakatlanishi mumkin. 

 

Yalliglanish  protsesslarida  leykotsit  qon  tomirlardan  chiqkib,  amyoboid  harakat  qilib  u 

yerga  boradi.  Mastning  klassik  tekshirishlarining  ko’rsatishicha  amyobaning  protoplazmasi tinik 

ektoplazmadan,  ko’proq  qismini  tashkil  qiluvchi  granulali  endoplazmadan  iborat.  Ektoplazma 

psevdopodiyalar oxirida ancha kengayib gialindli kalpokni hosil qiladi.  

 

Bu  olim  endoplazmada  ikki  qismni  farqlaydi:  harakatsiz  periferiya  qismi  -  plazmagelni  va 

amyoba  harakatlanganda  okuvchi markaziy qism - plazmozolni. Amyoba oldingi qutbida plazmagel 

bo’lmaydi  yoki  yupqa  kavatni  hosil  qiladi,  shuning  uchun  amyobani  ogzi  bog’lanmagan  kopga 

o’xshatish  mumkin.  Bunday  sharoidda  endoplazma  (plazmozol)  psevdopodiyalarga  okib  o’tadi, 

orqasidan protoplazmaning qolgan qismlari ham siljiydi.  

Amyoboid  harakatni  muxim  faktorlaridan  biri  qattiq  yuzaga  adgeziyadir  (biron  narsaga 

yopishish).  Amyoba  erkin  suyuqlikdan  turganda  psevdopodiyalar  chiqarishi  mumkin  lekin  olga 

qarab  harakat kila olmaydi: agar amyoba biror qattiq yuzaga yopisha olsa ilgarilama harakat qilishi 

mumkin bo’ladi.  

Amyoboid  harakatni  amalga  oshiruvchi  faktorlarga  hujayralarni  o’ziga  tortish  yoki  o’zidan 

itarish xususiyatlariga ega moddalarni ham kiritish kerak. Bu xemotaksis bo’lib organizmni ximoya 

mexanizmlarida. ayniksa yalliglanish protsesslarida muxim rol o’ynaydi.