Bozor munosabatlariga o’tish bilan korxonalar mеhnatga haq to’lash sohasida katta mustaqillikka erishdilar. Korxonalarda ko’proq vaqtbay mukofotli va tarifsiz haq to’lash, shuningdеk, shartnoma asosida haq to’lashdan foydalana boshladilar. - Bozor munosabatlariga o’tish bilan korxonalar mеhnatga haq to’lash sohasida katta mustaqillikka erishdilar. Korxonalarda ko’proq vaqtbay mukofotli va tarifsiz haq to’lash, shuningdеk, shartnoma asosida haq to’lashdan foydalana boshladilar.
- Har bir korxonada mеhnat va ish haqi bo’yicha rеja tuzilib, uning maqsadlari ishchi kuchidan foydalanishni yaxshilash zahiralarini topish va shu asosda mеhnat unumdorligini oshirishga qaratilgan bo’lishi lozim. Mеhnat unumdorligini o’sishi ish haqi to’lash darajasidan ustun bo’lishi lozim.
- Mehnat unumdorligi hodimni ish vaqti birligi ish davomida (soat, smena,yil) ishlab chiqargan mahsulotlari miqdori (Mik) yoki mahsulot birligini ishlab chiqarishga ketgan vaqt miqdori Tmax bilan ifodalanadi:
Demak, mehnat unumdorligini o’sishi mahsulot birligini ishlab chiqarishga ketgan mehnat sarfini kamayishi, har bir xodimning ko’proq mahsulot ishlab chiqarishini anglatadi. - Demak, mehnat unumdorligini o’sishi mahsulot birligini ishlab chiqarishga ketgan mehnat sarfini kamayishi, har bir xodimning ko’proq mahsulot ishlab chiqarishini anglatadi.
- Mehnat unumdoriligini hisoblab chiqishda natural, mehnat va qiymat (pul) usullari qo’llaniladi.
Natural usulda har bir ishchi yoki ishlab chiqargan mahsulotning miqdori natural o’lchov (dona) bilan aniqlanadi. Bunda jonli mehnat sarfini bildiruvchi kishi-soat, kishi-kun, kishi-oy, kishi-yil, ish vaqti birliklardan foydaniladi. - Natural usulda har bir ishchi yoki ishlab chiqargan mahsulotning miqdori natural o’lchov (dona) bilan aniqlanadi. Bunda jonli mehnat sarfini bildiruvchi kishi-soat, kishi-kun, kishi-oy, kishi-yil, ish vaqti birliklardan foydaniladi.
- Mehnat usulida kishi-soat, ya’ni ma’lum vaqt birligi ichida mahsulotni ishlab chiqarish uchun ketgan ish vaqti sarf (bir dona mahsulotning mehnat sarfi) umumiy o’lchov birligi bo’lib hisoblanadi qiymat usuli mehnat unumdorlikini aniqlashda keng qo’llaniladigan asosiy usullardan biri hisoblanadi. Bu usul bo’yicha korxonada ishlab chiqarilayotgan barcha turdagi mahsulotlar xajmi qiymat ko’rsatkichi (ulgurji baho, normativ sof mahsulot) ifodalanadi. Bu esa ishlab chiqarilayotgan mahsulotning miqdorigina emas, balki uning sifatiga xos o’zgarishlarni hisobga olish imkonini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
