Bob. Germaniya-avstriya-vengriya ittifoqi tomonidan urushning kirishi

Boshlash

1914 yil 28 iyulda Avstriya-Vengriya Serbiyaga urush e'lon qildi. 1 avgustda Germaniya Rossiyaga urush e'lon qildi, nemislar hech qanday urush e'lon qilmasdan, o'sha kuni Lyuksemburgga bostirib kirishdi va ertasi kuni ular Lyuksemburgni bosib oldilar, Belgiyaga nemis qo'shinlarining chegaraga o'tishiga ruxsat berish uchun ultimatum qo'ydilar. Fransiya. Belgiya ultimatumni qabul qilmadi va Germaniya unga qarshi urush e'lon qildi va 4 avgustda Belgiyaga bostirib kirdi.
Belgiya qiroli Albert Belgiya betarafligining kafil davlatlaridan yordam so'radi. Londonda ular Belgiyaga bostirib kirishni to'xtatishni talab qildilar, aks holda Angliya Germaniyaga urush e'lon qilish bilan tahdid qildi. Ultimatum muddati tugadi va Buyuk Britaniya Germaniyaga urush e'lon qiladi.

G'arbiy front

Urush boshida Germaniyaning katta rejalari bor edi: Frantsiyani bir zumda mag'lub etish, Belgiya hududidan o'tib, Parijni egallash ... Vilgelm II dedi: – Tushlikni Parijda, kechki ovqatni Sankt-Peterburgda yeymiz. U Rossiyani sust kuch deb hisoblagan holda, uni umuman hisobga olmadi: u tezda o'z qo'shinini to'plash va chegaralarga olib kelishi dargumon. . Bu Germaniya Bosh shtab boshlig'i Alfred fon Shliffen tomonidan ishlab chiqilgan Schlieffen rejasi deb nomlangan edi (Shlieffen iste'foga chiqqanidan keyin Helmut fon Moltke tomonidan o'zgartirilgan).
XX asr ikki jahon urushi bo‘lib o‘tgani bilan tarix kitoblariga yozildi. Bu ikki urush insoniyat boshiga mislsiz falokatlar soldi. Ular keltirib chiqargan zararlar ham, falokat ko‘lami ham benihoya katta bo‘ldi.
28-iyun Birinchi jahon urushi boshlanishiga sabab bo‘lgan voqea yuz bergan kun hisoblanadi. Bundan 105 yil avval Avstriya-Vengriya imperatori valiahdi, ersgersog Frans Ferdinand Bosniyada, Sarayevo shahriga tashrifi chog‘ida otib o‘ldirildi. Birinchi jahon urushi boshlanishiga shu voqea ham qisman sabab bo‘ldi.
Aslida esa Frans Ferdinand o‘ldirilgunga qadar ham Yevropa mamlakatlari ancha yillardan beri bir-biriga qarshi zimdan urushga tayyorlanib kelayotgan edi. Yevropa o‘sha paytda o‘q-dori bilan to‘ldirilgan katta bochkaning ustida o‘tirganday holatda edi. O‘q-dori to‘la bochkaning bir kelib portlashi muqarrar edi va Frans Ferdinandning o‘ldirilishi o‘sha bochkaning tezroq portlatilishiga sabab bo‘ldi.
Frans Ferdinandni Bosniya Avstriya-Vengriya tarkibiga qo‘shib olinganining olti yillik tantanalariga taklif etishgandi.
Suiqasd sabablariga kelsak, Usmonli saltanatidan mustaqil bo‘lgan Serb qirolligi Bosniya Avstriya-Vengriya imperiyasi tomonidan bosib olinishiga qarshi edi. Buning ustiga, aynan Frans Ferdinand Sarayevodagi tantanalarda ishtirok etgan.
28-iyun sanasi serblar uchun muhim kun edi. Bu kunning muhimligi shunda ediki, serblar 1389-yilning aynan shu sanasida Kosovoda turk qo‘shinlari bilan jangda yengilgan va shundan so‘ng salkam olti asr Usmonli saltanati hukmronli ostida yashagan. Ersgersog Frans Ferdinad Sarayevoda Bosniya Avstriya-Vengriya tomonidan egallanish tantanalarini shu kunda o‘tkazgani serblarni nihoyatda g‘azablantirgan edi.
Tantanalar davom etar ekan, ersgersog o‘z rafiqasi bilan to‘planganlar qarshisida edi.
Suiqasdchilar tomonidan ersgersog tomon uloqtirilgan bomba portlashi muvaffaqiyatsiz chiqdi, unga uncha zarar yetmadi. Ammo suiqasd uyushtirganlardan biri — Gavrilo Prinsip taloto‘pda qarovsiz qolgan ersgersog va uning rafiqasi Sofiya Xotekka to‘pponchadan bir necha marta o‘q uzdi. Buning oqibatida Frans Ferdinand va uning rafiqasi halok bo‘ldi. Qotil Gavrilo Prinsip o‘sha zahoti ushlandi.
Tergov davomida aniqlanishicha, ersgersogga suiqasd tashkilotchilari Bosniyaning Avstriya-Vengriya tomonidan bosib olinishiga qarshi, uning Serbiya tarkibida bo‘lishini xohlovchi “Mlada Bosna” serb millatchi harakati ekan. Bu harakat suiqasddan so‘ng taqiqlandi.
Birinchi jahon urushiga qisman Frans Ferdinandning o‘ldirilishi sabab qilib ko‘rsatilsa-da, aslida Yevropadagi yirik davlatlar o‘rtasidagi aloqalar juda yomon edi⁷.