Bob. Global diniy makonda ro`y berayotgan o`zgarishlar konfessiyaning konkret hudud bilan shartlanishi


Download 200 Kb.
bet4/9
Sana09.06.2023
Hajmi200 Kb.
#1472397
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
zamonaviy jamyatda dinning ijtimoiy ahamiyati

1. Urug’-qabila dinlari - totemistik, animistik tasavvurlarga asoslangan, o’z urug’idan chiqqan sehrgar, shomon yoki qabila boshliqlariga sig’inuvchi dinlar. Ular millat dinlari va jahon dinlari ichiga singib ketgan bo’lib, hozirda Avstraliya, Janubiy Amerika va Afrikadagi ba`zi qabilalarda saqlanib qolgan;
2. Millat dinlari - ma`lum millatga xos bo’lib, boshqa millat vakillari o’ziga qabul qilmaydigan dinlar. Ularga yahudiylik (yahudiy millatiga xos), hinduiylik (hindlarga xos), Konfutsiychilik (xitoy millatiga xos), sintoizm (yaponlarga xos) kiradi;
3. Jahon dinlari - dunyoda eng ko’p tarqalgan, kishilarning millati va irqidan qat`inazar unga e`tiqod qilishlari mumkin bo’lgan dinlar. Unga buddaviylik, xristianlik va islom dini kiradi.
Bundan tashqari dinlаr ta`limotiga ko’ra monoteistik - yakkaxudolik (yahudiylik, islom) va politeistik - ko’pxudolik (hinduiylik, konfutsiychilik) dinlariga bo’linadi.
Diniy ong asoslarining shakllanishi. Ilmiy adabiyotlarda keltirilishicha, «ibtidoiy odamning jismoniy, fiziologik, asab-endokrin, biologik, psixologik va boshqa sohalari o’ziga xos xususiyatlarga ega edi. Bu nafaqat uning hayoti va faoliyatiga, fe`l-atvoriga, balki uning fikrlash darajasiga, kuchli hayajonlanishiga, tasavvur etishiga, mustahkam haqiqiy yoki soxta mantiqiy qonuniyatlarni kashf etishiga ta`sir ko’rsatdi. U ibtidoiy bo’lsa ham aqlli, fikr yurituvchi, ma`lum tahlilga qobiliyatli, konkret holatda fikr yurita oladigan, doimiy faoliyatida vujudga kelgan amaliy tajribalarga ega bo’lgan odam edi. Bunday tahlil nimaga asoslangan? Bilim miqdorining nihoyatda ozligi va uni doimiy takomillashib borishi, oldinda turgan hayotdan qo’rquv va uni engishga bo’lgan intilish, amaliy tajribani uzluksiz ko’payishi, tabiat kuchlariga mutlaq tobelik va undan qutilishga tirishish, atrof-muhit injiqliklari va ularni engish va h.k. - bularning barchasi shunga olib bordiki, uning ilk qadamidan nafaqat mantiqiy talabchanlik, balki hissiy-ijtimoiy, xayoliy-fantastik munosabatlar kelib chiqdi. Gap «ongli yovvoyi» yoki «abstrakt fikrlovchi kishi» to’g’risida borayotgani yo’q, ayni jamoaning qonun qoidalaridan chiqmagan holda, qolaversa 20-50 kishidan iborat bo’lgan kichik qabila, mehnat faoliyati jarayoni (ov, ozuqa izlash, qurol yasash, turar joyni jihozlash, olovni saqlash va h.k.) doimiy ijtimoiy munosabatlar, oilaviy urug’doshlik aloqalari va hodisalar jarayonida (nikoh aloqalari, tug’ilish va o’lim) ushbu jamoaning ruh homiylari, g’ayritabiiy kuchlar va voqeiylik o’rtasidagi g’ayrioddiy aloqalar to’g’risida ibtidoiy tasavvurlar mustahkamlanib borgan. Real hayot bilan bir qatorda o’zga dunyo mavjudligi, marhumlar tiriklar hayotiga ta`sir eta olishi to’g’risidagi g’oyalar yuzaga keldi».

Download 200 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling