Боб керамика ва шишалар кимёвий технологияси


Чинни ишлаб чиқариш жараёни


Download 1.33 Mb.
bet23/102
Sana07.02.2023
Hajmi1.33 Mb.
#1175242
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   102
Bog'liq
Noorganik materiallar kimyoviy texnologiyasi (A.Ismatov va b.)

Чинни ишлаб чиқариш жараёни. Чинни олиш жараёни анча мураккаб жараён ҳисобланади (3-расм). Чинни бую- ми таркибига кирувчи чинни гили ва гилтупроқни одатда ер остидан кавлаб чикариш корхона яқинидаги очик-саёз кон-карьерларда амалга оширилади. Хомашё сидирадиган ва юклайдиган машина — скрепер, бульдозер ёки экска­ватор ёрдамида, аввало карьер юзаси усимлиқ кулранг тупроқ кум ва оҳактош қолдиқларидан тозаланади. октава арикҳар йули куритилади. Сунгра турли усулларда асосий хомашёни кавлаш ва транспорт воситаларига юклаш иш- лари амалга оширилади. Ушбу максадларга одатда чумич ҳажми 0,5—2 м3 булган бир чумичли, купдан-куп холларда купкавшли экскаваторлар кул келади.
Кварц ва дала шпати каби қаттик хомашёлар портла- тиш йули билан қазиб олинади ва бир чумичли экскава­тор ёрдамида вагонетка, платформа ёки машинатарга ор- тилади.
Хомашё рельсли ва рельссиз, даврий ва тухтовсиз уза- тиб турувчи машиналар ёрдамида ташилади. Рельсли транс-
Х
Кушимчалар
омашё омбори Каолин Тупрок Дала шпати Кварц


К
I
орхона Сульфат- чикиндиси спирт •
i бардаси


Саралаш ва узатиш (транспортёр)
I
Майдалаш
(стругач)
I
Унлаш (бегун, шарли тегирмон) i
Элаш (вибросито) i
Бункер
I
Ф
Тортиш (тароз)
vL
Саралаш ва узатиш (транспортёр)
X
Ювиш (ювиш барабани)
I
Дагал майдалаш (жами майдалагич, бегун)
I
Унлаш (бегун, шарли тегирмон)
I
Элаш (вибросито)
I
Бункер
I
Тортиш (тароз) Тортиш (тароз)
I I


Ута унлаш ва аралаштириш (шарли тегирмон, винтли аралаштир!ич)
Узатиш (мембранали насос)
I ховуз (электромагнит тозалаш)
Узатиш (мембранали насос)
I
П ҳовуз (электромагнит тозалаш) Узатиш (мембранали насос) Кисман сувсизлантириш (фильтрпресс)
'I-
Массани ҳавосизла(|тириш (вакууммялка)

Шакллаш (цолипловчи яримавтомат)
I
Биринчи гипсли колипда куритиш (камерали куритгич, 60—70°С)
-I-
Иккинчи КУРИТИШ (камерали куритгич, 100— 120°С)
Яриммаҳсулотни силликлаш (силликлаш станоги)
Х'
Биринчи утиль куйдириш (роликли печь, 700—850°С)
Яриммаҳсулот сифатини назорат килиш (фуксинли текшириш)
х ҳ
Сир ости безаги (аэрограф усулида кобальт бериш)
ҳ I
Сирлаш (ботириш ёки машинада пуркаш)
I
Капселга тахлаш (вагонетка)
4,
Иккинчи политой куйдириш(туннель печи, 1350—1400°С)
I
Бадиий ишлов берилмаган ок чинни маҳсулотни саралаш, чархлаш, маркировкалаш ва бадиий безак цехига узатиш
I
1 ҳ 1 1
Сир усти безаги Безак ёпиштириш Бадиий безаш Тилла безак
(аэрографда пуркаш) (деколькомания) (муйкалам) (перо)
ҳҳ
Отводка (тилла суви ёкҳ буёкда *алкалар ясаш)
Узатиш (осма кажавали конвейер)
X
Учинчи куйдириш (конвейерли ёки муфель печи, 650—800°С)
nL
Тайёр маҳсулотни саралаш ва жойлаш
I
Тайёр буюмлар омбори

  1. раем. Х$окалик ва бадиий чинни буюмлар ишлаб чикаришнинг технологик тизими.

порт воситаларига мотовоз, электровоз, осма симаркрн киради. Рельссиз юк ташувчи воситаларга эса турли мар- кали автомашиналар, электролафет, скрепер ва бульдо- зерларни курсатиш мумкин. Юкларни жойдан-жойга уза- тиб туришда транспортёр ва экскаваторлардан, шунинг- деқ гидротранспортдан фойдаланилади. Каолин ва гилтупроқ юмшокутиги туфайли валикли майдалагичда,
Тупрок ва каолин Дала шпати Кварц Корхона чикиндиси
I 1

Майдалаш Дастлабки куйдириш йули (стругач) билан саралаш
>
Сув шимдириш (аралаштиргич)
L

Ювиш (ювиш барабани)
I
Майдалаш ва купол унлаш
(жарли майдалагич, бегун, шарли тегирмон)
I

  1. 3% тупрок киритилган холла ута майда унлаш (шарли тегирмон)

Л
Тупроксимон ва тошеимон материалларни аралаштириш (винтли аралаштиргич, шарли тегирмон)
I

Утказиш ва электромагнитли тозалаш (виброэЛак ва электромагнитли сепаратор)
I
Кисман сувсизлантириш (фильтр пресс)
I
Массани вакуумлаш, эзиш ва аралаштириш (вакуумли массамялка)
I
Массани омборга ёки колиплаш цехига узатиш (вагонетка ёки бошка транспорт)

  1. раем. Пластик чинни массасини еувли унлаш ва аралаштириш йули билан тайёрлаш схемаси.

Тупрок ва каолин Куруқ майдаланган дала шпати ва кварц i
Майдалаш
(тишли валикли майдалагич, стругам)
'L
Тупроқ ва каолинни сувда буктириш ва майдаланган тошли компонентлар билан аралаштириш (қанотли ёки винтли аралаштиргич)
I
Массани тозалаш (виброэлак ва электромагнитли сепаратор)
I
Массани қисман сувсизлантириш (фильтрпресс)
I
Массани вакуумлаш ва эзиш (вакуумли массамялка)

  1. раем. Пластик массани кукунланган тошеимоп материаллардан фойдаланган холла тайёрлаш схемаси.

кварц ва дала шпати эса каттиқ ва мустаҳкамлиги сабабли жакпи майдалагичларда 100-200 мм улчамда булакланади х,амда болгачали, конус майдалагичларда 10—30 мм гача майдаланади. Ушбу максадда зарбли майдалагичлардан ҳам фойдаланса булади.
Гил, кварц ва дала шпати шарли тегирмонга узлуксиз ишлатиладиган механизмлар ёрдамида узатилади. Бу ерда майдаланиш жараёни 3—4 соат давомида хул усулда бажа­рилади. Материаллар сувсиз ҳолдагига Караганда сувда яхши майдаланади, чунки сув майдаланаётган булакчаларнинг каттиклигини кескин камайтиради. Шарли тегирмоннинг иши тула автоматлашганлиги сабабли доимо бир хил куч- ланишда серунум ишлаб, материалларни талаб килинган даражада майдалаб аралаштиради. Одатда тегирмондаги материал, майдаловчи шар ва сув микдори 1:1:1 нисбатда олиниб, 006 ракамли элакдаги колдик 0,3—0,5 булгунга Кадар давом этади.

  1. расмда хомашёларга ишлов беришнинг куп учрайди- ган бир варианта берилган, холос. Хомашё тури, уларнинг сифати ёки корхона шароитларидан келиб чикдан ҳолда келтирилган технологик схемага узгаришлар киритилган булиши мумкин. Мисол тариқасида куйидаги 4—5-расмда пластик усулда масса тайёрлашнинг кисман узгартирил- ган вариантлари келтирилади.

Чинни буюмлар ишлаб чиқаришда яримкурук; усули кукуни, пластик усул массаси, шликер ёки эритма мах- cvc асбоб ва машиналар ёрдамида кдпипланади. Кдпип- ланаётган массалар намлиги юқоридаги усулларга кура

  1. 8, 23—27 ва 35—40 % атрофида булади. Биринчи усул купроқ электр чинниси, иккинчи усул хужалик буюми ва учинчи усул бадиий чинни ёхуд санитария-техника бу- юмларини ишлаб чиқаришда кулланилади. Мисол тариқа- сида таҳсимча, лаган каби чинни буюмларни олишда плас­тик масса намлиги 23—24 %, чойнақ куза ва кувача каби мураккаб буюмларни олишда эса ушбу ракдм 25—27 % га тенглигини келтириш мумкин.

Чинни буюмларга термик ишлов бериш технологияси энг мураккаб ва масъул жараён булиб, маълум даражада тайёр маҳсулотнинг сифатини таъминлайди. Крлипланган чинни фаянс буюмлари каби куритилади, сунгра туннель печларида куйдирилади. Сопол буюмлари каби бу ерда ҳам термик ишлов икки босқичда олиб борилади. Биринчи босҳичда температура иккинчисига нисбатан камроқ була­ди. Масалан, хужалик-маиший чинниси, аввал 900—950°С да куйдирилади, сирти сирланади ва 1300—1350° да ик­кинчи марта куйдирилади. Сунгра маҳсулот юзаси буялади ва унга «олтин суви» берилади.
Тайёр буюм сараланиб, сортларга ажратилади. Сунгра махсус яшик ва контейнерларга жойланади ва тайёр бу­юмлар омборига жунатилади.
Термик ишлов вақтида каолин, гил ва дала шпати пар- чаланади. Кварц эса полиморфизм ходисасига дуч келади. Натижада уч молекула алюминий (III) оксиди икки мо­лекула кремний (IV) оксиди билан бирикиб, муляит номли ута мустаҳкам, иссиқ ва совуқ таъсирига чидамли кимё- вий тургун ва нинасимон моддани х,осил килади. Дала шпати эса масса таркибида кузга илгамас х,олда эриб, чин- нининг ялтираши ва окдигини таъминловчи шиша модда х,осил ҳилади. Одатда, хужалик-маиший чинниси тарки- бидаги бу шишанинг микдори 40—50 % гача боради. Кварц
эса юкори температура таъсирида тридимит номли фор- мага утади. Албатта, масса таркибида оз микдорда бушлик ва ҳаво булади.
Шундай килиб, хужалик маиший чинниси таркибига муллит ва тридимит минераллари, шиша ва ҳаво киради. Чинни таркибига кирувчи хомашёлар нисбатининг бузили- ши билан бу моддаларнинг узаро микдори ҳам узгаради.
Тошкентлик олимлар томонидан яратилган янги фос- форитли чинни буюмларнинг таркиби эса бошкдчарок- Уларнинг таркибига муллит, анортит, апатит каби мнне- раллар ва шиша моддаси киради. Баъзи вактларда тайёр буюм таркибида витлокит номли минерал хам учраб туради.
Юмшок чинни массаси асосида тайёрланган маҳсулот- ларда муллит минерали учрамайди. Уларнинг таркибида шиша моддаси жуда куп микдорда булади. Бу эса уз навба- тида бундай буюмларнинг окпиги ва шаффофлигини оши- ради. Бундай чинни таркибига фосфорли бирикмалар ки- ритилса, у ҳолда шиша моддаси билан бир каторда, анор­тит ва кристоболит минераллари ҳосил булади.

Download 1.33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   102




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling