Bob. Skiflarning kelib chiqish tarixi Bob. Yunon manabalarida ularning esalab o’tilishi. Bob. Skiflarning boshqa xalqlar bilan aralashuvi

Kurs ishining tadqiqot obekti: SkifiyaOlimlar odatda skiflar tilini eron-sharqiy nasl-nasabning bir qismi deb tasniflaydilar: shuning uchun ular Oʻrta Osiyodan, xususan, “Buyuk Eron” (hozirgi Fors) deb belgilangan mintaqadan kelib chiqqan, deb taxmin qilinadi. Miloddan avvalgi 1000-yillarda Eronning shimoliy dashtlari tomon kengayish davrida ajralib chiqqan bo’lar edi. Sulimirskiyning fikricha, ehtimol bu xalqning eng yirik olimi Gerodot, biz koʻrib turganimizdek, skiflar tarixining eng qadimgi bosqichi haqidagi maʼlumotlarning koʻp qismini undan olamiz, ularning rivojlanishini toʻgʻri tasvirlaydi, agar faqat buyuk yunon tarixchisi Skifiyaning sharqiy qismini juda kam bilar edi va ba'zida turli xalqlarni chalkashtirib yuboradi. Gerodotning so’zlariga ko’ra, qadimgi forslar barcha skiflarni "Saka" (Gerodot. VII, 64), lekin ularning asosiy qabilasi, keyinchalik "Skifiya" deb atalgan hududning markaziy qismini egallagan "Qirol skiflari" deb atashgan (Gerodot. IV, 20), o’zini "Skolotoi" deb atagan, Osvald Szemereniyning so’zlariga ko’ra (u bu atamaning etimologiyasiga uzoq vaqt o’rganishni bag’ishlagan) oddiygina qadimgi hind-evropacha "* skuza", "Arceri" degan ma'noni anglatadi. (Bugungi eroncha "Ishkuzi" atamasi shundan kelib chiqadi).Biroq, Gerodot yozayotganda skiflarning kelib chiqishiga oid uchta mumkin bo’lgan versiyani ko’rsatadi, ammo quyidagini ehtimoliyroq deb hisoblaydi: Ural hududi - skif"Bir vaqtlar sarson-sargardon skiflar Osiyoda yashab, massagetlar bilan muvaffaqiyatsiz kurashib, o’z uylarini tashlab, Arasdan o’tib, Kimmeriya yurtiga kirishga qaror qilishdi."

Gerodotni chetga surib, biz aniq bilamizki, miloddan avvalgi 676-yillarda skiflar (ma'lum bir Ishpaki boshchiligida) mannalar bilan ittifoq tuzib, Ossuriyaga hujum qilishgan (bu guruh Ossuriya yilnomalarida birinchi marta "Ishkuzay" nomi bilan uchraydi. ", o’sha paytda) lekin, Esarxaddonning yozuvidagi qisqa parchaga ko’ra, Ossuriya imperiyasi ittifoqni mag’lub etishga muvaffaq bo’ldi. Skiflar haqida keyingi eslatmalar ularni Midiyada joylashtirgan Bobil matnlarida, so’ngra ularni Dnepr va Don daryolari orasidagi dashtlarda joylashtirgan ba'zi qadimgi fors va arxaik yunon yozuvlarida, Iosif F. , Men ularni Nuh alayhissalomning jiyani Majuj naslidan qilaman¹.

Skif mumiyasiBu kam uchraydigan adabiy va arxeologik dalillarni izohlashga urinib, zamonaviy olimlar ikkita asosiy nazariyani ishlab chiqdilar. Birinchisi, Sulimirskiy bilan ko’rinib turganidek, Gerodotning fikricha, skiflar Ichki Osiyodan kelgan Eron guruhi bo’lgan, ikkinchi maktab esa Pontiya/Kavkaz cho’llarida avtoxton rivojlanishni ko’rsatib, ular mahalliy guruhlardan kelib chiqqan deb ta'kidlaydi. Yog’och qabr madaniyati" (kimmeriylar bilan keng bog’liq). Bu ikkinchi nazariya yaqinda antropologik dalillar bilan qo’llab-quvvatlanganga o’xshaydi, shundan so’ng skiflarning bosh suyaklari Yog’och qabrdan topilgan bosh suyaklariga juda o’xshashligi aniqlandi, shu bilan birga ular Markaziy Osiyodagi "saka" bosh suyaklaridan farq qiladi.Darhaqiqat, Gerodot qaysidir ma'noda skiflar va kimmeriylarni bog’laydi, lekin ikkinchisini skiflarning o’zlari tomonidan Qora dengizning shimoliy qirg’og’idan quvib chiqargan alohida va avtoxton qabila sifatida ko’radi.Toʻgʻrirogʻi, yunon tarixchisi (Gerodot 4.6) aholini toʻrtta yirik qabilaga ajratadi: auchatlar, katiarolar, traspianilar va paralatlar (yoki yuqorida aytib oʻtilgan “qirollik skiflari”). Eng muhimi, u butun faoliyati davomida janubdagi ko’chmanchi skiflarni va shimoldagi qishloq xo’jaligi skiflarini alohida ajratib turadi. Shoh Doroga skif elchilariYana Gerodotning yozishicha, miloddan avvalgi 512 yilda, Eron shohi Doro Buyuk skiflarga hujum qilganda, imperator Dunay daryosidan o’tib, skiflar yurtiga kirib borgan bo’lardi, biroq ko’chmanchi skiflar Fors qo’shinining rejalarini barbod qilishga muvaffaq bo’lgan bo’lardi. imperator qo’shinlari Volga bo’yiga yetib borgunga qadar va ta'minot etishmasligi uchun chekinishga majbur bo’lgunga qadar, u butun mamlakat bo’ylab unga hujum qilmasdan yurish qildi.
Darhaqiqat, miloddan avvalgi 5-2-asrlarda skiflar katta gullab-yashnagan bo’lishlari kerak edi: V asrda Gerodotning o’zi hozirgi Ruminiya va Bolgariyani o’z ichiga olgan Kichik Skifiya bilan "Katta Skifiya" ni ajratib ko’rsatdi. Dunaydan sharqqa, hozirgi Ukrainaning sharqiy dashtlari orqali janubiy Don havzasigacha bo’lgan 20 kunlik sayohat. Don (o’sha paytda Tanais deb ataladigan) o’sha davrning eng muhim savdo yo’llaridan biri bo’lganligini hisobga olsak, skiflar juda yuqori darajada boylikka ega bo’lishlari ehtimoldan yiroq emas. topilgan artefaktlar, ularni tavsiflaydi.Strabon (miloddan avvalgi 63 - miloddan avvalgi 24 yillar) qirol Ateasning miloddan avvalgi 4-asrda Azov dengizi va Dunay oralig’ida yashovchi barcha qabilalarni o’z hokimiyati ostida birlashtirishga muvaffaq bo’lganligi va g’arbga kengayish boshlangani haqida xabar beradi. Makedoniyalik Filipp II bilan to’qnashdi (miloddan avvalgi 359-336 yillar hukmronlik qilgan): ikkinchisi skiflarga qarshi harakat qildi va miloddan avvalgi 339 yilda jangda ularni mag’lub etdi. Ateas jangda halok bo’ldi Skif shohiva uning imperiyasi parchalanib ketdi: ehtimol, bu mag’lubiyatdan so’ng, keltlar skiflarni Bolqon hududidan quvib chiqarishga muvaffaq bo’lishdi, shu bilan birga Rossiyaning janubida sarmatlar qabilasi paydo bo’ldi. egallab olish.
Biroq, Strabonning hikoyasi davrida (milodiy birinchi ming yillikning birinchi o’n yilliklari) qirollar Skilurus va Palakus ko’chib o’tgandan so’ng, Qrim skiflari Dneprning pastki qismidan Qrimgacha cho’zilgan yangi qirollikni yaratganligi aniq. Buyuk Mitridatga qarshi (miloddan avvalgi 120-63 yillar hukmronlik qilgan) Qrim sohillari hamda Chersones va Bosfor portlarini nazorat qilish uchun olib borilgan urush. Ularning poytaxti Neapolis Skif shahri bo’lgan (taxminan zamonaviy Simferopolning chekkasida), keyinchalik milodiy 3-asr o’rtalarida gotlar tomonidan vayron qilingan².