Bob. Sog‘liqni saqlash tizimini moliyalashtirish­ning nazariy va tashkiliy-huquqiy asoslari

ulushi^{32 33}
Yuqoridagi 2.2-rasmda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rish mumkinki, ijtimoiy sohaga yo‘naltirilgan mablag‘larda sog‘liqni saqlashni moliyalashtirishning ulushi o‘rta miqdorda 20-21foizatrofini tashkil etmoqda. Ijtimoiy sohaga xarajatlarning katta qismini ta’limga xarajatlar tashkil etadi, undan so‘ng sog‘liqni saqlash o‘rin egallagan. Quyida keltirilgan 2.7-jadvalda Mirobod tumanidagi oxirgi 3 yil ichida ambulatoriya xizmatlariga va sog‘liqni saqlash sohasiga yo‘naltirilgan xarajatlar keltirilgan.

7. 
   jadval
   

Mirobod tumani bo‘yicha 2011-2013 yillarda sog‘liqni saqlash sohasiga
-УН
yo‘naltirilgan davlat byudeti mablag‘lari
(.mln so‘m)

№	Ko‘rsatkichlar nomi	2011 yil	2012 yil	2013 yil
1	Sog‘liqni saqlashga umumiy xarajatlar	5,596.8	7,075.1	8,233.2
	Ambulatoriya xizmatlari	4,816.3	6,088.9	6,973.1
2	Umumiy sohadagi tibbiyot xizmatlari	4,016.3	5,039.9	5,933.6
2.1.	Ko‘p tarmoqli poliklinikalar, markazlar	874.4	1,085.7	1,337.0
2.2.	Poliklinikalar	3,141.8	3,954.1	4,596.6
3	Maxsus ambulator poliklinik xizmatlar	800.0	1,048.9	1,039.5
3.1.	Stomotologik poliklinikalar	346.6	429.0	538.6
3.2.	Ko‘ykasiz maxsus poliklinikalar, markazlar va dispanserlar	453.3	619.9	500.8
	Sog‘liqni saqlash sohasidagi boshqa xarajatlar	780.4	986.1	1,260.1
4	Sanitariya epidemiologiya nazorati	780.4	986.1	1,260.1

6. 
   jadval ma’lumotlarida ko‘rinib turibdiki, ambulatoriya xizmatlariga yo‘naltirilgan xarajatlarning yillik o‘sish sur’ati 2012-yilda 26 foizni, 2013-yilda esa 16 foizni tashkil qildi. Jami xarajatlarning katta salmog‘ini poliklinikalarga ajratilgan mablag‘lar tashkil qilmoqda. Sog‘liqni saqlash sohasidagi boshqa xarajatlarning o‘sish sur’atlari o‘rta hisobda 2012-yilda 26 foizni, 2013-yilda esa 27 foizni tashkil qildi.
   

Salomatlikni muhofaza etishga kompleks yondashuv, qaysiki sog‘liqni saqlashni rivojlantirish kontseptsiyasi asosiga joylanishi kerak bo‘lgan yondashuv tarmoqni uning pirovard maqsadi uchun isloh qilishni amalga oshirish-millatning ³⁴ salomatligini yaxshilash imkonini beradi va faqat tarmoqqa moliyaviy sarmoyalami ko‘paytirish bilan kifoyalanib qolmaydi. Bu holat sog‘liqni saqlashni moliyalashtirish tizimini isloh qilishda hisobga olinishi lozim. Sog‘liqni saqlash tizimiga yo‘naltirilgan budjet mablag‘larining moliyaviy oqimlarini samarali boshqarish, sog‘liqni saqlash muassasalarining daromadlari hamda xarajatlarining muvozanatlashgan bo‘lishiga yordam beradi.

2. 
   Sog‘liqni saqlash muassasalari xarajatlarini rejalashtirish amaliyoti
   

Dftvlat mablag’lari liisobidan

Budjctdan tushqari munbalar hbobidao:

J tibbiy sng’urta;
] pullik tibbiy xizmat;
muassasaning ibydalanishda bo’lmagan vositalarini ijaraga berish.
П tibbiy xizmatlarni moliyaviy ta’minlashda respublika va mahalliy byudjet daroinadlari orqali;
sogdiqni saqlashdagi investitsion loyihalar orqali xalqaro moliya institutlari kredit va zayomlari asosida.
Sog‘liqni saqlash sohasiga tor ma’noda yondashish ijtimoiy hayotda keskin salbiy holatlarni keltirib chiqaradi. Sog‘liqni saqlash tizimi muassasalari, nafaqat, tibbiy, balki ijtimoiy va iqtisodiy masalalarni hal qiladi Shuning uchun budjetdan ijtimoiy xizmatlarni moliyalashtirish uchun mablag‘lar ajratiladi. Sog‘liqni saqlash iqtisodiyotning o‘ziga xos tarmog‘i bo‘lib, nafaqat tibbiy xizmatni taqdim etish bilan aholining ijtimoiy ehtiyojini qondirishga safarbar etiladi, shu bilan birga iqtisodiy o‘sishni jadallashtirishga ta’sir ko‘rsatish borasida keng imkoniyatlarga ega. Sog‘liqni saqlash muassasalarini moliyaviy ta’minlash manbalari turlarini quyidagi 2.3-rasmda ko‘rsatilgan tartibda guruhlash mumkin.
2.3 -rasm. Sog‘liqni saqlash muassasalarini moliyaviy ta’minlash manbalarining guruhlari³⁵
Budjetdan ijtimoiy sohaga ajratilayotgan mablag‘lar doirasida, xususan aholi sog‘lig‘ini saqlash va uni yanada mustahkamlash uchun, ayniqsa davlat budjeti mablag‘larining nechog‘lik zarur ekanligini ko‘rish mumkin. Shunday ekan, sohani samarali faoliyat olib borishida budjet xarajatlarini istiqbol rejalarini ishlab chiqish yo‘nalishlarini aniqlash lozim bo‘ladi. Davlat budjetidan amalga oshirilayotgan ijtimoiy soha xarajatlarini rejalashtirish va prognozlashtirishda belgilangan aniq tamoyillarga rioya etilishi maqsadga muvofiq holat. Sog‘liqni saqlash tizimini moliyalashtirishda belgilangan me’yorlarga tayanib, ijtimoiy soha tarkibiy xarajatlarida soha ulushini ma’lum darajada amalga oshirib borish muhim vazifalardan biri bo‘lib qolishi kerak.
Vazirlar Mahkamasining №414-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Budjet tashkilotlarini xarajatlarini moliyalashtirish (to‘lash) Tartibi”ga muvofiq budjet tashkilotlarini mablag‘ bilan ta’minlash normativlar bo‘yicha (faoliyat turiga ko‘ra) xarajatlarning quyidagi guruhlarini bir satrda mablag‘ bilan ta’minlash usulida
-5Q