Boboev L. B., Abduraxmanova N. N. Dasturiy loyihalarni boshqarish fanidan

5.5.1. CMMI model bosqichi

CMMI model bosqichi Software Capability Maturity Model ya‘ni yetuk modelli eng zo‘r dasturlar deb ta‘riflanadi bunda uning asm ma‘nosi besh boshqichning biridagi tashlikkashtirishning eng mukammal jarayoni aniqlash deganidir, shuningdek maqsadlarni tayinlangan qoidalari bo‘lib bunda besh boshqichlarning har biridagi shun maqsadlarga erishish kerak bo‘ladi. Rivojlantirish jarayoni har bir bosqichda tajribalardan o‘tkaziladi, pastdan yuqori boshqichga o‘tkazish model ichida amalga oshiriladi.

CMMI model boshqichidagi besh boshqich 5.10- rasmda ko‘rsatilgan. Ular model davomiyligi ichida 1- bosqichdan 5- boshqichga o‘tishni samarali tarzda moslashtiradi. Kalit CMMI modellar davomiyligi va bosqich orasidagi farq hissoblanadi bu esa model bosqichini to‘liq tashkillashtirish mahorati bilan aniqlab uni qo‘llashga imkon yaratib beradi, holbuki model davomiyligi tashkillashtirish doirasidagi jarayon aniq maydonlarining eng so‘ngisini aniqlaydi.
Har bir yetuk model umumiy maqsadlar va jarayon maydonlarining bog‘lashni birlashtirish xusuyatiga egadir. Yaxshi dasturiy injineringi, boshqaruv tajribasi va rivojlantirish jarayoni joyi haqida chuqur muluhazalar yuritiladi chunki bu uchulasi juda muhum ahamiyatga ega hissoblanadi. Pastgi boshqichlarda tajribani yaxshi tanishtirishga erishish mumkin bo‘ladi; biroq, yuqori bosqichlar esa jarayoni darajasini oshirish va rivojlantirishni talab qiladi.

5.10- rasm. CMMI mukammal model bosqichi
Misol uchun, ikkinchi bo‘lim (boshqarish bo‘limi) bilan birlashtirilgan modeldagi jarayon maydonlarini aniqlaylik:

1. 
   Talablar boshqaruvi – Loyiha mahsulotlarining talablarini va mahsulot komponentalarini boshqarish, shuningdek talablar, loyiha rejalari va ishlaydigan mahsulotlar orasidagi o‘xshash jihatlarini aniqlash.
   
2. 
   Loyihani rejalashtirish- Tashkil qilish va rejalarni qo‘llab quvvatlash bu esa loyiha faoliyatlarini aniqlaydi.
   
3. 
   Loyiha rahbarligi va nazorat- Loyihaning rivojlanishi uchun choralar ko‘rish shunga bu aniq moslashtirish holatlari qachondir rejadan chiqish loyihasini bajarishni nazarda tutush imkonini beradi.
   
4. 
   Kelishuv boshqaruvini ta‘minlash- Mahsulotlar boshqariviga erishish va mavjud rasmiy kelishuv uchun loyihaga tashqi ta‘minotlar hizmatlari muvofiqlashtirish.
   
5. 
   O‘lchash va tekshirish- Mukammal o‘lchashni yaratish va qo‘llav quvvatlash bunda axborotga kerak bo‘ladigan boshqaruv yordamidan foydalaniladi.
   
6. 
   Ishonchli jarayon va mahsulot sifati- Hodimlar va jarayonlardagi toza obyekni boshqarish choralarini ko‘rish shuningdek ishlaydigan mahsulotlarni birlashtirish.
   
7. 
   Konfiguratsiya boshqaruvi- Ishlaydigan mahsulotlar softligini konfiguratsiya tengligidan foydalanishni, konfiguratsiya nazoratini, konfiguratsiya huquqiy holati hissobini, konfiguratsiya tekshirishlarini yaratish va qo‘llab quvvatlash.
   

Shuningdek ushbu aniq tajribalar, CMMI modelidagi ikkinchi boshqichda tashkillashtirishlar operatsiyasi jarayon boshqaruvidagi har jarayonlar joylashuvining umumiy maqsadga erishish uchun imkon yaratib beradi.
Tajribalar tashkilotining misollari rejalashtirish loyihasi bilan birlashgan bo‘lib bu boshqariv jarayoni bo‘layotganda rejalashtirish loyihasi jarayonini nazorat qilishga imkon yaratiladi:

• 
  Jarayonlarni rejalashtirish loyihasini bajarish va reja uchun tashkillashtirish hujjatini yaratish va qo‘llab quvvatlash.
  
• 
  Boshqariv jarayoni loyihasini bajarish uchun loyiq keladigan resurslarni, ishlaydigan mahsulotlarni yaratishni, shuningdek jarayon servislari ta‘minoti choralarini ko‘rish.
  
• 
  Rejaga qarshi loyiha rejalashtirish jarayonini boshqarish va nazorat qilish hamda holatga to‘g‘ri keladigan munosibini olish.
  
• 
  Faolliklarni, huquqiy holatni, eng yuqori bosqich boshqaruvi bilan loyiha rejalashtirish jarayonining natijalarini va ba‘zi masalalar qarorini qaytadan tekshirib chiqish.
  

CMMI bosqichining afzalligi u yetuk modelli mukammal dasturlar bilan uygu’nligi bo‘lib bu 1980-yilning ohiriga rejalashtirilgan edi. Ko‘plab kompaniyalar tushunishadi va rivojlantirish jarayoni uchun bu modelni qo‘llab ko‘rishgan. U shuning uchun ularga sodda bo‘lib bundan CMMI model bosqichiga o‘tish davrini yaratishda foydalanishdi. Bundan tashqari model bosqichi tashkilotlar uchun yuqori rivojlantirishning eng qisqa yo‘nini aniqlaydi. Ular ikkinchidan uchinchiga o‘tishni rejalashtira olishadi va undan yuqoriroqni ham.
Model bosqichining zarari meyor (CMM dasturlarining ham) biroq, ular tabiiy buyruq beradi. Har bir yetuk bosqichning shaxsiy maqsadlari va tajribalari bor. Model bosqichi keyingi bosqichga o‘tish davridan oldin bir boshqichdagi barcha maqsadlar va tajribalarni bajarib ko‘rishni zimmasiga oladi. Biroq, tashkillashtirish muhitlari ko‘p bo‘lishi mumkin bu esa pastgi bosqich tajribalaridan oldin yuqori bosqichlardagi tajribalarni va maqsadlarni uyg‘unroq amalga oshirish imkonini yaratadi. Qachondir biror tashkilot buni bajarganda, so‘ngi baholash uning xato tushunchasini namoyon qiladi.