Bog‘lanish va bog‘lanish reaksiyalari

3)  Ip, zanjir va qayishlar vositasidagi bog‘lanishlar. 

 

Agar  jism  ip,  zanjir  va  qayishlar  vositasida  bog‘langan  bo‘lsa,  ularda  hosil 

bo‘ladigan 𝑇⃗⃗

𝐴

, 𝑇

⃗⃗

𝐵

 reaksiya kuchlariga taranglik kuchlari deyiladi. Taranglik kuchlari 

ip, zanjir, qayish bo‘ylab, ular osilgan nuqta tomon yo‘naladi (13-rasm). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

13-rasm 

 

---

Kuchning nuqtaga nisbatan algebraik momenti. 

Jismning  qo‘zg‘almas  nuqta  yoki  o‘q  atrofida  aylanishi  unga  qo‘yilgan 

kuchning momentiga bog‘liq bo‘ladi. Bunda jismga qo‘yilgan kuchning momenti 

hisoblanadigan nuqta moment markazi, kuchning bu nuqtaga nisbatan momenti – 

moment markaziga nisbatan kuch momenti deyiladi. 

Faraz qilaylik, shakl tekisligiga perpendikulyar o‘q atrofida aylana oladigan 

jismning  A  nuqtasiga 

𝐹⃗  kuch  qo‘yilgan  bo‘lsin.  O‘qning  shakl  tekisligi  bilan 

kesishgan nuqtasini O bilan belgilaymiz.  

Ta’rif.  Jismning  A  nuqtasiga  qo‘yilgan  𝐹⃗  kuchning  O  nuqtaga  nisbatan 

momenti  deb,  mos  ishora  bilan  olingan  kuch  moduli    F  ni  kuch  yelkasi  d  ga 

ko‘paytmasiga teng kattalikka aytiladi (14-rasm). Bunda O nuqtadan 𝐹⃗ kuchning 

ta’sir  chizig‘iga  tushirilgan  perpendikulyarning  uzunligi  𝐹⃗  kuchning  O  nuqtaga 

nisbatan yelkasi deyiladi. 

Kuch momentining algebraik qiymati 

𝑀

0

(𝐹⃗) bilan belgilanadi va u quyidagi 

formula yordamida aniqlanadi:  

M

o

(F

⃗⃗) = ±F · d .  

              (1) 

 

Agar 

𝐹⃗  kuch  jismni  O  nuqta  atrofida  soat  strelkasi  yo‘nalishida  aylantirsa, 

kuch momenti musbat, aks holda, manfiy hisoblanadi.  

  

 

 

14-rasm 

 

Kuchning nuqtaga nisbatan momenti quyidagi xossalarga ega: 

1. Kuchning  miqdori  va  yo‘nalishini  o‘zgartirmay,  ta’sir  chizig‘i  bo‘ylab 

ixtiyoriy  nuqtaga  ko‘chirishdan,  kuch  yelkasi  o‘zgarmay  qolishi  tufayli,  kuch 

momenti o‘zgarmaydi. 

2. Kuchning  ta’sir  chizig‘i  moment  markazidan  o‘tsa,  uning  shu  nuqtaga 

nisbatan  momenti, kuch yelkasi nolga teng bo‘lganligi uchun, nolga teng bo‘ladi. 

---

3.  15-rasmga  ko‘ra,  kuchning  nuqtaga 

nisbatan momentining absolyut qiymati kuchning 

boshi 

va 

uchini 

moment 

markazi 

bilan 

tutashtirishdan  hosil  bo‘lgan  OAB  uchburchak 

yuzasining ikkilanganiga teng bo‘ladi. 

 

 

|M

o

(F

⃗⃗)| = 2S

∆OAB

= |𝐹 ∙ 𝑑|              (2) 

 

 

15-rasm 

 

 

 

 

 

16-rasm