Божхона экспертизаси ва товарларни таснифлаш кафедраси фанлари бўйича якуний давлат аттестацияси саволлари (2023 й)

10. Божхона экспертизасини амалга ошириш усуллари ва уларда 
қўлланиладиган техник воситалар. 
9.1. Organoleptik usul 
Inson sezgi organlari (hid sezish, ta’m bilish, paypaslab ko‘rish va x.k.) tomonidan qabul 
qiladigan tovar hususiyatlarini o‘ziga xos tomonlarini aniqlashga asoslangan usul organoleptik 
usul deyiladi. Bu usul oziq-ovqat mahsulotlari, aromatic moddalar va qimmatbaho toshlarni 
aniqlashda qadimdan foydalanib kelingan. 
Ayniqsa qimmatbaho toshlar va zargarlik buyumlari savdosida qadimdan vizual usul 
qo‘llanilib kelingan. Bu usulda ko‘z oynak va lupa bilan foydalanilgan. Bu usul oson, arzon 
va qisqa muddatda bajarilishi, hamda buyumlarni fizik holatiga shikast etkazmagan holda 
aniqlanishi sababli bojxona ekspertizasi faoliyatida juda qo‘l keladi. Bu usulni o‘ta aniqlikda 
(sezgirlikda) o‘tkazish mumkin deb bo‘lmaydi, shu sababli aniq ma’lumot olish uchun mahsus 
mutaxassislarga murojaat qilinadi.
Tovarlarni organoleptik usul bilan bojxona ekspertizasi o‘tkazilganda 50% natija olinishi 
mumkin. 
9.2. Hisoblash usuli 
Tovarlarni ushbu usulda bojxona ekspertizasini o‘tkazishda ularni mavjud (hujjatlardagi 
sifat sertifikati, texpasport kabilar) ko‘rsatkichlarni davlat standartlaridagi ko‘rsatkichlariga 
taqqoslash va hisoblash orqali amalga oshiriladi. 
Masalan: kimyoviy moddalar, neft va neft mahsulotlari va shu kabilar. Shuningdek 
qimmatbaho toshlarni og‘irligi va hajmini o‘lchash yo‘li bilan olingan ma’lumotlar hisob-kitob 
qilinib bojxona ekspertizasida foydalanilishi mumkin. 
9.3. Asbob-uskunalar yordamida tadqiqot o‘tkazish (instrumental) usuli Instrumental 
usulda tovarlarni fizik-kimyoviy zamonaviy asbob-uskunalar yordamida tadqiqot ishlari olib 
boriladi. Bunda quyidagi asboblar ishlatilishi mumkin: 
- kimyoviy laboratoriya asbob-uskunalari (fizik ko‘rsatkichlar); 
- spektrometrlar (ultrabinafsha, infraqizil); 
- xromatograflar (gazli, suyuq va yupqa qatlam); 
- rentgen spektroskopiya; 
- xromatomass-spektrometriya; 

---

- atom-absorbsion va boshqa spektrometriya asboblari.