Бола – одоби билан азиз (Фарзанд тарбиялашда ота-оналарга маслаҳатлар) Нашрга тайёрловчи: Зиёвуддин Раҳим

Болалар луғати
Тежамкорлик – тежам билан иш тутиш, исроф 
қилмаслик.
Сарф-ҳаражат – ишлатиладиган пул, маблағ.
Исрофгарчилик – исроф қилиш, исрофга йўл 
қўйиш, беҳуда сарфлаш, увол қилиш.
Исрофдан сақланинг!
Азиз болалар, исроф тежамкорликнинг зиддидир. Исроф-
гарлик ақлга зид ишдир. Исроф деганда кераксиз нарсаларга 
беҳуда пул сарфлаш тушунилади. Исрофгарликнинг охири 
ҳалокат ва зиён. Исрофчи одам қанчалик бой бўлмасин, бари-
бир оқибатда камбағалга айланади. Чунки исрофчи учун ҳар 

---

– 123 –
нарсанинг эшиги очиқ бўлади. Бу эшикдан камбағаллик ва 
муҳтожлик ҳам кириб келади.
Болажонлар, ота-оналаримизнинг эртадан кечгача ишлаб 
пул топишларига эътибор қаратайлик. Уларга бу иш осон эмас. 
Шундай экан, улар топган пулни қадрлайлик, пулни беҳуда 
нарсаларга сарфламайлик. Шунда ота-онамиз биздан хурсанд 
бўлишади.
Қандай пул топиш ва уни қаерга ишлатиш борасида муқаддас 
Ислом динимиз таълимотларида керакли кўрсатмалар берил-
ган. Аввало, пул ҳалол йўл билан топилиши керак. Бировларни 
норози қилиб топилган пул, масалан ўғрилик қилиб топилган 
пул ҳалол эмас. Шундан кейин ҳалол йўл билан топилган пул-
ни ҳалол ишларга, эзгулик йўлига сарфлаш керак. Ҳалолдан 
топиб гуноҳ ишларга, ёмонлик йўлига сарфлаш ҳам нотўғри.
Энди яна бир нарсага эътибор қаратайлик, пули бўла ту-
риб уни керакли нарсаларга сарфламаслик бахилликдир. Зеро, 
қўлидаги пулни оила аъзоларига, камбағал ва муҳтож киши-
ларга, хайрия ишларига сарфламаётган киши айни бахилдир. 
Бундай кишининг пули борлигидан нима фойда бор? Зарур 
бўлганида ҳам пулини сарфламай, фақат кўпайтириш пайида 
бўлишдан фойда йўқ. Бунинг акси-чи, пул топиб, уни керак-
сиз нарсаларга сарфлаб юбориш ҳам асло тўғри эмас. Ушбу 
ҳолатларнинг ҳар иккиси ҳам хатодир. Энг тўғриси ўртача йўл 
тутишдир. Яъни, оила аъзолари ва камбағалларга керакли да-
ражада сарф қилиш ва ортиқча сарф-харажатдан тийилиш ин-
сонни комиллик даражасига олиб чиқади. Ким ўртача йўлни 
тутса, камбағалликдан ҳам, исрофгарчиликдан ҳам сақланади.
Жуда кўп кишилар исроф аслида нима эканини билмаган-
лари учун неъматларни исроф қиладилар. Баъзилар фақат пул 
тўланадиган нарсаларни тежаш керак, деб тушунадиган ва те-
кин ёки арзон неъматларни хоҳлаганча ишлатаверадилар. Бу 
нотўғри. Чунки неъматларнинг қадри инсонлар наздидаги 
қадри билан эмас, балки Яратган Аллоҳ даргоҳидаги қадри би-
лан ўлчанади. Мана бир мисол, сувни олайлик. Кўпчилик одам-
лар анҳор тўла сув, уни хоҳлаганингча ишлатаверасан, деб ту-

---

– 124 –
шунадилар. Аслида ичимлик суви энг қадрли ва бебаҳо неъмат-
дир. Дунёдаги аксар одамлар бунга амал қилмаётганлари боис 
ҳозирда ичимлик суви муаммо даражасига чиқиб бормоқда. 
Баъзи мамлакатларда ичимлик суви жуда қимматбаҳо нарсага 
айланиб улгурди. Шундай экан, биз ҳар бир неъмат қадрига 
етишимиз керак.