Bolalar adabiyoti fanidan savollar Adabiyot (bolalar adabiyoti) fanining maqsad va vazifalari

63. XANS KRISTIAN ANDERSENNING BOLALARGA ATALGAN ASARLARIDA TA’LIM-TARBIYA MASALALARI
Andersen ertaklarida koʻpincha bosh qahramon shahzoda ham emas, malika ham emas, balki oddiy mehnatkash xalqdir. Ular oʻzlarining samarali mehnati, aql-idroki, axloq-odoblari bilan kitobxon tahsiniga muvaffaq boʻladilar. Uning “Qoʻngʻiroqli girdob”, “Kumush tanga”, “Kolbasa sixidan shoʻrva”, “Goʻng qoʻngʻiz” va boshqa ertaklari fikrimizga yorqin misol boʻla oladi. Ertakchining “Qoʻngʻiroqli girdob” asarini olib koʻraylik. Unda asrlar mobaynida ezilgan, ogʻir mehnat va zulmdan tinka-madori qurigan mehnatkash xalq vakili Blakenning oʻz xoʻjasiga qarshi turishi kitobxonni quvontiradi.“Bolalar gurungi” asarida hech kim taqdirini, kichkintoy oʻsib-ulgʻaygach kim boʻlib yetishishini bilishi mumkin emasligini, bu koʻproq oʻsha bolaning oʻziga, intilishiga, kattalarning ibratomuz pand-nasihatlariga quloq solishiga bogʻliq ekanligini oʻqiymiz.Shohona qasrga toʻplangan bir toʻda bashang kiyingan aslzoda bolakaylar qasrni toʻldirib maqtanishar, ota-onalarining hisobsiz boyliklari bilan quvonishar, kelajakda ota-onalaridan ham badavlatroq boʻlish uchun harakat qilishlarini kibor bilan taʼkidlar edilar. Bu boy-badavlat bolalarning bir-birlariga gap bermay maqtanishlarini yirtiq-yamoq kiyim kiyib olgan bir kambagʻal bola tinglab, xoʻrsinar, “bularga yetish bizga yoʻl boʻlsin”, deb qoʻyar edi, oʻzicha.Yillar oʻtib oʻsha juldur kiyimli bola yaxshi oʻqib, rassom boʻlib yetishdi, mamlakatda eng boy odamlardan biriga aylandi, oʻziga munosib bir qasr qurdirdi. “Qasr hamda uning ichidagi xazinani koʻrish”ni hamma istardi.Ertakchining “Noʻxat ustidagi malika” asari ham yosh kitobxonning kulgisini qistatadi, ham tannoz malikaga qahrgʻazabini qoʻzgʻatadi.Bir shahzoda haqiqiy malikaga uylanish uchun butun yer yuzini, shahar-u qishloqlarni qidirib hech qayerdan haqiqiy malikani topa olmaydi. Hafsalasi pir boʻlgan, tarvuzi qoʻltigʻidan tushgan shahzoda qasrga qaytadi.Kunlardan bir kuni koʻz koʻrib, quloq eshitmagan moʻjiza yuz beradi:“Bir oqshom havo aynigandan aynibdi: shundoq chaqmoq chaqib, momaqaldiroq gulduros solibdi, yomgʻir chunonam chelaklab quyib beribdiki, dahshatning oʻzginasi.Toʻsatdan shahar darvozasi taqillab qolibdi. Keksa qirol borib darvozani ochibdi.Darvozada malika turardi. Yo qudratingdan, uni nimaga oʻxshatish mumkin! Suv malikaning sochlari, koʻylaklaridan sharillab oqib, toʻppa-toʻgʻri boshmoqlarining uchlariga, tovonlariga tushardi, u boʻlsa pinagini buzmay, “Men haqiqiy malikaning xuddi oʻziman, derdi”.Malikani sinab koʻrish ishlari ham gʻalati boʻladi. Tunda qirq qavat koʻrpa ostiga bitta noʻxatni yashirib, joy solib beradilar. Tannoz oqbilak qiz ertalab oʻrnidan turar ekan, “Qanday uxlab turdingiz?” deyilgan savolga nolish, ichki dard bilan javob beradi:“Ey, juda yomon! – deydi u. – Koʻzimni yummadim, desam ham boʻladi. Men qandaydir qattiq narsaning ustida yotdim, butun aʼzoyi badanim koʻkarib ketibdi. Naqadar dahshat!”Shahzoda qizning haqiqiy malika ekanligini bilib, unga uylanadi.Bolalar, odatda, hayvonlar, parrandalar, hasharotlar haqidagi ertaklarni sevib oʻqiydilar. Andersen yaratgan ertaklarning juda koʻpchiligi ana shu mavzuni qamrab olishi bilan ham xarakterlidir.“Dyumchaxon”, “Irkit oʻrdakcha”, “Botqoqlik shohining qizi”, “Baqa”, “Burga bilan professor” singari ertaklari oʻzbek kitobxonlarining ham sevimli asarlariga aylanib ketgan.Xullas, Daniya ertakchisi Hans Kristian Andersenning ijodi uzoq yillardan beri yosh kitobxonlarga zavq-shavq bagʻishlab kelmoqda.