Bolalarni bog’lanishli nutqqa o’rgatish uslubiyoti referat

3- §. Maxsus mashg’ulotlarda dialogik nutqqa o’rgatish usluhiyotlari 
va usullari  
Bolalarning so’zlashuv (dialogik) nutqini tarkib toptirishda maxsus 
mashg’ulotlar ham olib boriladi. Bu mashg’ulotlar: 1) suhbatlar; 2) ta’limiy 
o’yinlar; 3) suratlarni ko’rib chiqish va u haqda suhbat.
Suhbat mashg’ulotlarining ahamiyati. Suhbat ta’lim-tarbiyaviy ishning 
murakkab turidir. Suhbat tarbiyachining guruhdagi hamma bolalar bilan ma’lum 
bir mavzu yuzasidan maqsadga qaratilgan holda tashkiliy so’zlashishidir.
Bolalar bog’chasida bolalar bilan o’tkaziladigan suhbat ularning kundalik 
faoliyat lari va turli voqea-hodisalarni kuzatishi natijasida olgan tushunchalarini 
aniqlash va ularni bir tizimga solish maqsadida o’tkaziladi. Tarbiyachi bolalar 
bilan suhbatni tashkil etar ekan, u bolalarga haqiqatni to’liq va chuqur idrok 196 
qilishga yordam beradi, ularning diqqatini tushunish qiyin bo’lgan 

---

12 
voqeahodisalarga jalb qiladi. Suhbat mashg’ulotida bola ilgari ko’rgan, kuzatgan 
voqea va hodisalarni qaytadan esga tushiradi, mantiqiy fikr yuritadi, tahlil va 
muhokama qiladi. Suhbat bolalarni jamoaga birlashtiradi, bir-birlariga bo’lgan 
qiziqishni oshiradi, bilim va tasawurlarini mustahkamlaydi, ularning nutqiga 
(lug’atini faollashtirishga, grammatik shakllarni takomillashtirishga) sczi- larli 
darajada ta’sir etadi, tarbiyachining gaplarini, o’rtoqlarining berayotgan javobini 
e’tibor bilan eshitishga odatlanadilar. Suhbat bolalarni o’z fikri bilan 
o’rtoqlashishga, jamoada so’zlashishga, faolligini oshirishga, o’z-o’zini tuta 
bilisliga odatlantiradi, dunyoqarashini shakllantiradi, ya’ni yuqori axloqiy sifatlarni 
tarbiyalashda katta ahamiyat kasb etadi. Suhbat uslubiyoti bolalarda bilim, axloqiy 
sifatlarni tarkib toptirish bilangina cheklan- may, balki ularning bog’lanishli 
nutqini o’stirishda, tevarak- atrofdagi narsalarga qiziqishga, ularni aniq ko’rishga 
va ushbu narsalarga nisbatan to’g’ri munosabatda bo’lishga o’rgatishda muhim 
vosita hisoblanadi.
Suhbat mashg’ulotida tarbiyachi quyidagilarni amalga oshiradi:
1. Bolalarning tajribalarini aniqlaydi va tartibga soladi, ya’ni tarbiyachi 
rahbarligida kuzatish vaqtida va oiladagi, bolalar bog’chasidagi turli faoliyatlar 
jarayonida kishilar hayoti va tabiat to’g’risidagi bilim hamda tasawurlarini 
aniqlaydi.
2. Bolalarda tcvarak-atrofga to’g’ri munosabatni tarbiyalaydi.
3. Bolalarni suhbat mavzusidan chalg’imay, o’z fikrini maqsadga 
yo’naltirilgan holda izchillik bilan bayon etishga o’rgatadi.
4. O’z fikrini oddiy va tushunarli tarzda ifodalashga o’rgatadi.
5. Bolalarning ilgari o’zlashtirgan bilimlariga asoslanib, ularning 
fikrlarini faollashtiradi, mustaqii mulohaza va muhokama qilishga o’rgatadi, 
muhokama qilinayotgan hodisaga nisbatan to’g’ri munosabatda bo’lish fazilatini 
shakllantiradi va tarbiyalaydi. Bundan tashqari, tarbiyachi suhbat vaqtida bolalarda 
barqaror diqqatni, boshqalarning nutqini tinglash va tushunishni, savollarga 
ortiqcha kuttirmasdan, chaqirislmi kutmasdan, tez javob berish istagini, yetarli 
ovoz balandligida, hamma eshitarli qilib aniq gapirish odatini ham tarbiyalaydi.

---

13 
Suhbat mashg’ulotida bolalar kelgusida maktabda ta’lim olish jarayonida 
zarur bo’lgan bilim, malaka va odatlarni egallaydilar.
Suhbat bolalarning xilma-xil faoliyatlariga va xulqlariga katta ta’sir etadi.
Masalan, oila, onalar mehnati to’g’risidagi suhbatlardan so’ng bolalar 
o’zlarining yaqin kishilariga amaliy jihatdan o’z munosabatlarini namoyon etishga 
harakat qiladilar. Bunday suhbatlardan keyin bola tarbiyachisiga: ‘Yaqinda 
onamning tug’ilgan kunlari, ularga nima sovg’a qilishim mumkin, maslahat 
bering", — deb murojaat etadi.
Transport vositalari to’g’risidagi suhbatdan keyin esa ko’cha bo’ylab 
harakat qilayotgan mashinalarni zo’r qiziqish va diqqat bilan kuzatadilar, ularda 
juda ko’p qizaqarli savollar paydo bo’ladi. ijodiy o’yinlarining mazmuni sezilarli 
darajada boyiydi.