Bolalarning ijtimoiy moslashuvi

Ijtimoiy ta’lim (o’qitish)- bola ijtimoiylashuviga yordam beradigan ijtimoiy 
bilimlarni berish, ijtimoiy malaka va ko’nikmalarni shakllantirish 
maqsadga 
qaratilgan 
jarayon 
ijtimoiy 
ta’lim (o’qitish) 
deb 
ataladi. 
Ijtimoiylashuv jarayonida bola jamiyat, ijtimoiy munosabatlar, ijtimoiy maqom va 
o’rinlar, o’zini tutish me’yor va qoidalari haqida ko’pgina bilimlarni o’zlashtiradi. 
U 
shuningdek
, integratsiyasi va jamiyatga kirishga yordam beradigan turli xil malaka 
va 
ko’nikmalarni 
egallaydi. 
Agar normal oilada normal bola (jismonan va psixik sog’lom) tug’ilsa, unda uning 
jismoniy, psixik va ijtimoiy shakllanishi ma’lum qonunlarga ko’ra sodir bo’ladi. 
Bola avval jismoniy makonni o’zlashtiradi, unda yo’lini topishga 
o’rganadi: emaklash, o’tirish, yurish, yugurish va h.k. So’ng u ko’chani 
o’zlashtiradi. Bola yaqin kishilarni ajratadi (otani, onani, aka-ukalarini), o’z ismiga 
egaligiga o’rganadi, unga javob berishni boshlaydi, bolada ijtimoiy xush ko’rishlar, 
his-tuyg’ular, ijtimoiy tajriba shakllanadi. Bola ijtimoiy rivojlanishida nutq katta 
ahamiyatga ega. Xalq ruhi xazinasidagi bor narsa til yordamida bola diliga 
o’tadi. 
Tilda xalq tarixi
, xarakteri, urf-odatlari, an’analari saqlanib qoladi. Tilni 
o’zlashtirib, 
bola xalq madaniyati
, ijtimoiy tajriba va ijtimoiy ana’analarni ham 
o’zlashtiradi.Eng muhim bo’lgan bola ijtimoiy rivojlanishi o’yinlarda sodir bo’ladi. 
O’yinlar yordamida bolalar turli xil ijtimoiy rollar bilan tanishadi, “ota-onalar”ni 
o’ynaydi. 
Agar bola jismoniy va psixik kamchiliklar bilan tug’ilsa, unda ijtimoiy tajribani 
o’zlashtirish ancha murakkabdir. Agar bunday bola oddiy oilada tug’ilsa, unda 
bolaning ijtimoiy tiklanishi ko’p holda bunga tayyor bo’lmagan ota-onalar 
zimmasiga tushadi. Bola o’zi uchun zarur bo’lgan muhitdan tashqarida, 
masalan, 
chaqaloq uyida
, so’ngra bolalar uyida tarbiyalansa boshqa gap. Bu holda 
ba’zi bir ijtimoiy rollarni tabiiy yo’l bilan o’zlashtirish bo’lmaydi; ota, ona, aka-uka, 
boshqa qarindoshlar. Bunday hollarda bolalarda muayyan bir bilim va malakalarni 

---

shakllantirishga imkon beradigan, ular bilan ijtimoiy tajribani o’zlashtirilishiga va 
jamiyatda ularning integratsiyasiga yordam beradigan maxsus metodika va 
texnologiyalar 
mavjud 
bo’lishi 
kerak. 
Maktabda o’qitish jarayonida bola avvalambor akademik bilimlarni oladi. Biroq shu 
bilan birga uni ijtimoiy me’yorlarni, ko’rsatmalarni, qadriyatlarni, rollarni yanada 
muvaffaqiyatli o’zlashtirilishini ta’minlaydigan ma’lum 
bir ijtimoiy bilim
, malaka 
va 
ko’nikmalarni 
egallashi 
lozim. 
Bola ijtimoiylashuviga yordam beradigan ijtimoiy bilimlarni berish va ijtimoiy 
malaka va ko’nikmalarni shakllantirish maqsadga qaratilgan jarayoni ijtimoiy 
o’qitish deb ataladi.