Book · November 016 citations reads 181 author

Жылытыу х;эм салк;ынлатыу буйымлары атамалары
Жайдьщ 
ишин 
жылытыу 
ямаса 
салкынлатыу 
ушын 
пайдаланылатугын буйым атамалары бир-биринен озине тэн 
езгешеликлери менен ажыралады.
Халкымыз хэзиргс дейин жерден казып исленген яки 
болмаса гербиштен ерилген ошаклардан пайдаланып келмекте. 
Печь - жай хэм белмелерди ысытыу ямаса аукат писириу ушын 
темирден, шойыннан ямаса гербиштен исленген курылма. Печьти 
темир ошац, айырым жагдайларда ошац деп те айтады. Ошак, 
тийкарынан, далада гербиштен ерилип, хэр кыйлы аукатлык 
затларды писириуге арналган болады. Ошактыц жер ошац 
(жерден казып исленген ошак), темир ошак (доцгелек темирден 
исленген уш аяклы ошак), тандыр ошак (ылайдан тандырга 
усатып исленген ошак), шай ошац (куманда, думшеде суу 
кайнататугын ошак) уксаган турлери болады. Казак тилиниц 
этимологиялык сезлигинде ошац сези от жац фейилинен келип 
шьщкан.1 Ш.Рахматуллаев бул сезди от сезине киширейтиуши -
чуц косымтасыньщ косылыуынан пайда болган, ошац сези дэслеп 
жанып турган кишкене отты, соцынан от жагатугын курылманы 
билдирген деп корсетеди.2
Хэзирги дэуирде каракалпак тилинде ошац деп кебинесе 
аукат писириу яки шай демлеу ушын ылайдан, гербиштен 
исленген курылманы тусинеди, ал шойыннан яки темирден 
исленген тури печь делинеди, ол жайдьщ ишине курылады.
А.С.Морозова кара уйдиц ортасында казан 
ушын 
25-30 см 
терецликте ылайдан ямаса гербиштен ошак исленип, оны капыга
1 К,азак ттлшщ кыскдша этимологиялык создйт. Алматы, 1969, 155-бет. 
" Рсцматуллаев Ш. Узбек тилининг этимологик лугати, 269-бет.
22
жакын жерге куратугынлыгы хаккында маглыуматлар берген. 
Каракалпак халкында темир ошакдар XIX эсирдиц акырынан 
баслап исленген1.
Каракалпак халкы XX эсирдиц соцгы жылларында газ 
ошаклардан, газ плиталарынан кец турде пайдалана баслады. Г аз 
ошак - аукат писириу хэм жайдьщ ишин ысытыу ушын исленген 
курылма.
Уй буйымларыныц бири - бул вентилятор. Бул механизм 
белмелердеги хауаны тазалап турады, салкын хауа береди. 
Вентиляторлар 
полга, 
столга, 
дийуалга, 
автомобильлерге 
орнатылады.
Соцгы уакытлары 
жайдыц ишин ысытатугын ямаса 
сууытатугын механизмлер ислеп шыгарыла баслады. Бундай 
буйымлардьщ катарына кондиционер киреди. Кондиционерлерди 
дийуалга, айнага ямаса полга орналастырыуга болады.