Bookmany print

Гулжаҳон Мардонова 
~
64
~ 
мида қанча шувоқни қўлга киритганига қараб аниқла- 
нади. Ғолиб гуруҳни мағлуб бўлган гуруҳ от бўлиб 
айлантириши, турли шартларини бажариши керак. 
Ўйиннинг аҳамиятли томони шундаки, болалар 
тинимсиз жисмоний ҳаракатда бўладилар. Бу билан ўз 
соғликларини тиклаб оладилар. Ўйинда восита сифа- 
тида чўнка, шувоқ, арқон ва айлана чизиш учун тош 
керак бўлади. Бу ўйинни исталган жойда ўйнаса 
бўлади. 
Чўпон таёқ 
Жиззах вилоятининг Фориш туманидан ёзиб олинди. 
Ўйинда беш нафар бола иштирок этади. Восита 
сифатида тўртта болада биттадан таёқ, битта болада 
копток бўлиши керак. Ана энди жой тайёрланади. 
Бунинг учун ҳар бир бурчак ораси беш метрдан бўлган 
тўғри тўртбурчак тайёрланади. Ҳар бир бурчакда белги 
сифатида белбоғ ташлаб қўйилади.
Тўртта бола тўрт бурчакни эгаллайди. Улар чаққон- 
лик билан жойларини алмаштириб турадилар. Ўртада 
турган чўпон эса болаларнинг ўз бурчагини алмашти- 
риш жараёнида коптоги билан ўзига қулай болани 
мўлжалга олади. Бола эса қўлидаги таёғи билан коп- 
токни қайтариши, ўзига тегмаслигига ҳаракат қилиши 
керак.
Агар чўпоннинг коптоги қайси болага тегса, улар 
ўрин алмашадилар. Болалар чаққон бўлиб чўпоннинг 
коптогидан қоча олса, ўйин узоқ давом этади. 
Бу ўйин воситали ва ҳаракатли ўйинлар сирасига 
киради. У болаларда тезкорлик, чаққонлик каби сифат- 
ларни шакллантиради. Ўйинда восита сифатида битта 
копток, тўртта таёқ ва белбоғлардан фойдаланилади. 

---

Ўзбек миллий ўйинлари 
 
~
65
~ 
Қоровул 
Самарқанд вилояти Ургут туманидан ёзиб олинди. 
Ўйинда етти нафар бола иштирок этади. Уларни 
ўйинбоши бошқариб боради. Болалар таёқ ёрдамида 
каттагина айлана чизадилар. У энг аввало мана бу 
тартибда саноқ ўтказади. 
– Бир, икки, уч, пуч. 
Қайси болага “пуч” сўзи тўғри келса, ўйинбоши 
уни айлана ичига етаклаб олиб бориб қўяди. Саноқ яна 
давом этади. “Пуч” сўзи тўғри келган учта бола айлана 
ичига киргач ўйинбошининг кўрсатмасига биноан, тик 
турган куйи бошларини ерга эгиб, қўллари билан бир-
бирларини ушлаб, занжир ҳолатида турадилар. Энди 
ўртабоши қоровул образини бажаради. Болаларнинг 
мустаҳкам жойлашганини кўрган “қоровул” қўлидаги 
таёғи билан учлик атрофида айлана бошлайди.
Айлана ташқарисида қолган уч нафар бола эса 
“қоровул”нинг қўлига тушмасдан тик турган жонли 
“учбурчак” устига сакрайдилар. Яъни болалардан 
бирининг елкасига миниб оладилар. Агар сакраётган 
болалардан қайси бирига “қоровул”нинг қўли тегиб 
кетса ўша бола ўйиндан четлаштирилади. Демак, мана 
битта бола жонли “учбурчак” устида. Энди “қоровул” 
унинг оёқлари ердан қанча баландда турганини қўли- 
даги таёғи ёрдамида ўлчайди. Агар боланинг оёғи таёқ 
узунлигидан кўра ерга яқинроқ турган бўлса, ўйиндан 
четлаштирилади. Мабодо оёғини баландроқда ушлаб 
турган бўлса, унда ўйинда иштирок этаверади. Айтай- 
лик, “учбурчак” устида ўтирган бола пастга тушмоқчи. 
У қандай тушиши керак? Шарт шуки, бола оёқларини 
чўзганча айлана ташқарисига сакраб тушиши керак. 
Мабодо айлана ичига тушиб қолса, шартлар орқали 
жазоланади. Шартларда турли жисмоний ҳаракатлар 

---