Bookmany print

Ўзбек миллий ўйинлари 
 
~
91
~ 
ҚИЗ БОЛАЛАР ЎЙИНЛАРИ 
Арқон ташлаш 
Тошкент шаҳри Сирғали тумани
Шоштепа маҳалласидан ёзиб олинди. 
Ўйинда исталганча қизлар иштирок этиши мумкин. 
Буни ҳам даврабоши қиз бошқариб боради. Иштирок- 
чилардан икки нафари қалин арқонни айлантириб тура- 
дилар. Ва айлантириш давомида қўшиқ айтадилар: 
Бир бой бобо бор эди, 
Унинг ўғли бор эди. 
Каландимоғ бойвачча, 
Гулмирага зор эди. 
Демак, ўйинда иштирок этаётган Гулмира исмли 
қиз арқоннинг айланишига мослаб сакрай бошлайди. 
Мабодо оёқлари арқонга ўралиб қолса, у арқонни ай- 
лантиради. 
Мана иккинчи қиз даврага тушди. Қизлар: 
Бир бой бобо бор эди, 
Отдай ўғли бор эди. 
Отдан тушмас бойвачча, 
Салимага зор эди. 
Салима ҳам арқоннинг йўналишига мослаб сакрай 
бошлайди. Мабодо толиқиб қолиб сакролмаса, ўйиндан 
чиқади. Даврага эса Мадина чиқади. Қизлар: 
Бир бой бобо бор эди, 
Тойдай ўғли бор эди. 
Оқ саллали бойвачча, 
Мадинага зор эди,
деб қўшиқ айтадилар. 
Ўйин қизларнинг жисмоний қуввати ошишига хиз- 
мат қилади. Қизларни жамоавий ҳаракат қилишларига 

---

Гулжаҳон Мардонова 
~
92
~ 
ундайди. Бундан ташқари уларда ижодкорлик, вазиятга 
қараб тез қўшиқ тўқиш маҳоратини ҳам оширади.
Ўйин ана шу тарзда давом этади. Бу ўйин баҳор- 
нинг кириб келиши билан кўкаламзорларда, кенглик- 
ларда ўйналади. У қизларнинг ҳар томонлама жисмо- 
нан бақувват бўлишига ҳисса қўшади. 
Ҳаппак 
Қашқадарё вилояти Қамаши туманидаги 
Бадахшон қишлоғидан ёзиб олинди. 
Кўплаб ўйинлар қаторида тош ўйинларининг ўрни 
бўлакча. Бу ўйинлар асосан ҳовлида қизлар томонидан 
ўйналган. У воситали ўйинлар сирасига киради. Ўйин 
учун дарз етмаган, катталиги айтарли бир хил тошлар 
танлаб олинади. Ҳар бир қизда бундай тошлар бешта- 
дан бўлади.
Бешта тош ёрдамида ўйналадиган бу ўйин респуб- 
ликамизнинг жанубий вилоятларида “Ҳаппак” деб 
аталса, водий тарафларда “Бакки”, “Чекимтош”, “Тўп- 
патош”, Тошкент вилоятининг айрим қишлоқларида 
“Қарғоч”, деб юритилади. Тошлар ёрдамида ўйнала- 
диган “Лаппар”, “Қирқтош”, “Юзтош” ўйинларидан 
шартлари, мазмун-моҳияти билан фарқ қилади. 
Ўйинни ўртабоши қиз бошқариб боради. Унинг 
ташаббуси билан қизлар икки гуруҳга бўлинадилар. 
Масалан: 
Али, бали жонона, 
Сочларида райҳона, 
деб қўшиқ айтади. 
Қайси қизга “райҳона” сўзи тўғри келса, ўнг тарафга 
ўта бошлайди. Шу тариқа саккизта қиз икки гуруҳга 
ажралади. 

---