Bookmany print

Ўзбек миллий ўйинлари 
 
~
107
~ 
Ўртага тушар 
Қашқадарё вилояти Қамаши туманидаги 
Бадахшон қишлоғидан ёзиб олинди. 
Бу ўйинда етти, саккиз нафар қизлар иштирок эта- 
дилар. Уни ўйинбоши бошқариб боради. 
Қизлар айлана бўлганча коптокни бир-бирларига 
ҳаволатиб узатиб ўйнайдилар. Қайси қиз коптокни 
дугонасига етказа олмаса, у ўртага тушади. Ўртага 
тушган қиз коптокнинг йўналишини диққат билан 
кузатиши керак. Чунки копток ўйнаётган қизлар истал- 
ган пайт копток билан урадилар. Ана шу дақиқада қиз 
коптокни илиб олиши керак. Илиб олса коптокни отган 
қиз эса ўртага тушади. 
Бу ўйин қизларда чаққонликни оширади, уларда 
серҳаракатлиликни тарбиялайди. 
Топдим-топмадим 
Қарши шаҳридаги Ҳарамжой қишлоғидан ёзиб олинди. 
 
Бу ўйинда ўнтача қиз иштирок этиши мумкин. Она- 
боши ўйинни бошлайдиган қизни мана бундай тартиб- 
да аниқлайди: 
Ким кўринса чопмадим, 
Тилла узукни топмадим. 
Шу тахлитда қизлар саноқдан ўтади. Яъни қайси 
қизга “топмадим” сўзи тўғри келса, у бир чеккага чиқиб 
туради. Охирида иккита қиз қолганда “топмадим” сўзи 
кимга тўғри келса, у чеккага чиқади, қолган қиз эса 
ўйинни бошлайди. У иккита қўлини қовуштириб ола- 
ди. Ташланадиган узук ана шу ёпиқ кафтнинг ичида. 
Бошқа қизлар қатор бўлиб турадилар. Қиз уларнинг 
кўзига қараб: 

---

Гулжаҳон Мардонова 
~
108
~ 
Қуёнчадай чополдим, 
Тилла узукни тополдим. 
Тилла узук қайдадир 
Кафтингизда пайдодир, 
деганча кафтларини қизларнинг ярим очилган кафтла- 
рига енгил уриб ўта бошлайди. Ўйин давомида қизлар 
шу даражада сеҳрлангандек бўладиларки, узук ўз каф- 
тида пайдо бўлганини сезмай қолади. Ниҳоят, барча 
қизлар кафтларини очиб қарайдилар. Узук кимнинг 
кафтида бўлса, уни ташлаган қизнинг олдига келади. 
Улар чеккароққа чиқиб бирор-бир топишмоқли саволга 
келишиб оладилар. Ва биргалашиб қизларга савол 
беришади. 
Масалан: 
–
“Хамса” кимнинг асари? У нечта достондан ибо- 
рат? 
– Қамашидаги Ҳазрати Лангар ота зиёратгоҳининг 
тарихини биласизми? 
– Шаҳрисабздаги Оқсаройни ким қурдирган? 
– Тошкентнинг болалиги деб қайси хароба тилга 
олиняпти? 
– Тошкент қачон ва нима сабабдан Ислом мада- 
нияти пойтахти дейилган? 
Мана шу каби саволларнинг бири айтилади. Қайси 
қиз жавоб топса, у узук солувчи бўлади. Агар мабодо 
ҳеч ким тўғри жавобни тополмаса, барча қизлар бирор 
қўшиқ айтиб бериши, рақсга тушиши мумкин. 
Бу ўйин қизларнинг интеллектуал салоҳияти оши- 
шига хизмат қилади. 

---