Bookmany print

Ўзбек миллий ўйинлари 
 
~
101
~ 
қилиш учун икки қўлини баланд кўтариб олиб, 
“бургут”ни ҳайдашга ҳаракат қилади.
Унинг белидан қучиб олган “жўжа”лари “она”нинг 
ҳаракатига мос равишда айлана бошлайдилар. Яъни 
“она” қайси тарафга ҳаракат қилса, “жўжа”лар ҳам 
паравоз шаклида шундай ҳаракат қиладилар. Аммо 
“бургут” қўрқмас, жасур, кучли ва чаққон. У “она”нинг 
орқасида турган “жўжа”ларнинг энг охиргисини ушлаб 
олишга ҳаракат қилади. Мана у “жўжа”лардан бири- 
нинг елкасидан ушлади. Демак мана шу “жўжа”ни 
“бургут” қўлидан ушлаб бир чеккага олиб бориб қўяди. 
Аммо “она товуқ” тушкунликка тушмайди. Яна 
“бола”ларини “бургут” келгани, эҳтиёт бўлиш керак- 
лигини айтиб огоҳлантирганча ўйинни давом эттиради. 
Ўйин барча қизлар “бургут”нинг қўлига тушиб, 
она товуқ ёлғиз қолгунча давом этади. Ва ниҳоят “она 
товуқ” билан “бургут” ўртасида яккама-якка жанг 
бошланади. Ким рақибнинг елкасидан ушлаб олса, у 
ғолиб саналади. Барибир бу ерда “бургут” ғолиб бўлди. 
Чунки “она товуқ” битта ўзи шундай рақиб билан 
олишишга кучи етмайди. Демак, “она товуқ” ҳамда 
унинг барча “жўжа”лари “бургут” уясига қамалади. 
Бу ўйин воқеабанд шу билан бирга болаларда 
ватанпарварлик туйғуларини шакллантиради. Ҳар бир 
инсон ўз остонасини ташқи таъсирлардан ҳимоя қили- 
ши керак. Бунинг учун “она товуқ” ҳамда унинг 
“жўжа”лари кучли, жисмоний бақувват бўлишлари 
керак эди. Ўйинни кузатиб бугуннинг долзарб масала- 
ларидан бири “ўз уйингни ўзинг асра” шиори хотирга 
тушади. 
Демак, болалар бу ўйинни ўйнаб ўз она Ватан- 
ларини ҳимоя қилиш учун қандай бўлиш кераклигини 
англаб етадилар. “Бургут келди” ўйинини ўғил болалар 
ҳам бемалол ўйнаса бўлади. 

---

Гулжаҳон Мардонова 
~
102
~ 
Лайлак келди 
Қарши шаҳридаги Ҳарамжой қишлоғидан ёзиб олинди. 
Бу ўйинда беш-олти нафар қиз иштирок этади. Улар 
бир-бирларининг қўлларидан ушлашиб, гир айлана 
бўлиб турадилар. Онабоши эса қизларни қуйидаги 
шеър билан санаб лайлакнинг онасини аниқлайди: 
Лайлагим лайлак, 
Тухуми лак-лак. 
Қаранг бола очибди, 
Тут бўлибди каллак. 
Демак “каллак” сўзи қайси қизга тўғри келса, у 
четга чиқаверади. Энг охирида қолган иккита қизнинг 
қай бирига “каллак” сўзи тўғри келса у четга чиқади, 
қолган қиз эса “она лайлак” ролини бажаради. 
У қизлар қайтадан доира шаклида туриб олгач 
ўртага тушади ва ўзига хос тарзда саноқ ўтказади: 
Лайлак келди, 
Тухум қўйди. 
Бола очиб, 
Эркалаб суйди. 
Суйди сўзи кимга тўғри келса, у кафтини очиб 
туради. “Она лайлак”: 
– Лайлак нечта туғибди? – деб сўрайди. 
Кафтини очиб турган қиз: 
– Бешта, – деб жавоб беради. 
“Она лайлак” унинг кафтига тўрт марта шапатилай- 
ди. Охирги бешинчи шапатини уриб улгурса, у ғолиб, 
мабодо қиз кафтларини ўз вақтида ёпиб улгурса, демак 
у ғолибдир. Ўйиннинг энг мураккаб жойи ҳам ана шу 
пайтда юз кўрсатади. Она лайлак образидаги қиз 
дугонасининг кафтига шапатила олмай қийналади. 
Агар “она лайлак” ғолиб бўлса, шапатини қабул 
қилган қиз ўйиндан четлаштирилади. Ёки аксинча, бу 
қиз ғолиб бўлиб она лайлак образини бажаради. 

---