Борлиқ ва унинг шакллари. Материя категорияси. Ҳаракат тушунчаси. Фазо ва вақт борлиқнинг мавжуд бўлиш тамойиллари

Абу Наср Муҳаммад Форобийнинг (870-950й.) олам тузилиши ҳақидаги фикрлари умуман ўрта ва яқин Шарқ уйғониш даври IX-XI асрлар фалсафасининг онтологик принципларини тушуниб олишга имкон беради. Бу принциплар бошқа мутафаккирларда ҳам деярли Форобий кўриб ўтган тартибда такрорланади. Абу Али Ибн Сино, Умар Ҳайём, Ибн Рушд ва бошқалар бу масалада Форобий қўллаган категориялардан фойдаландилар.

• Абу Наср Муҳаммад Форобийнинг (870-950й.) олам тузилиши ҳақидаги фикрлари умуман ўрта ва яқин Шарқ уйғониш даври IX-XI асрлар фалсафасининг онтологик принципларини тушуниб олишга имкон беради. Бу принциплар бошқа мутафаккирларда ҳам деярли Форобий кўриб ўтган тартибда такрорланади. Абу Али Ибн Сино, Умар Ҳайём, Ибн Рушд ва бошқалар бу масалада Форобий қўллаган категориялардан фойдаландилар.

Абу Али Ибн Сино (980-1037 й.) таълимотича, олам яхлит мураккаб борлиқдир. Бу борлиқни ҳар томонлама текшириш учун Ибн Сино зарурият, имконият, воқелик принципларини асос қилиб олади. Оламни барча мавжуд нарсаларни иккига бўлади: зарурий вужуд, вужуди вожиб ва имконий вужуд, вужуди мумкин. Зарурий вужуд ҳеч нарсага боғлиқ бўлмаган бир бутунликни ташкил этиб, у энг иродали, қудратли, доно ва билувчи тангридир. Қолган ҳамма нарсалар имконий тарзда мавжуд бўлиб, зарурий вужуд - Тангридан келиб чиқади. Бу келиб чиқиш қуёшдан чиқаётган нур шаклида аста-секин амалга ошади.

• Абу Али Ибн Сино (980-1037 й.) таълимотича, олам яхлит мураккаб борлиқдир. Бу борлиқни ҳар томонлама текшириш учун Ибн Сино зарурият, имконият, воқелик принципларини асос қилиб олади. Оламни барча мавжуд нарсаларни иккига бўлади: зарурий вужуд, вужуди вожиб ва имконий вужуд, вужуди мумкин. Зарурий вужуд ҳеч нарсага боғлиқ бўлмаган бир бутунликни ташкил этиб, у энг иродали, қудратли, доно ва билувчи тангридир. Қолган ҳамма нарсалар имконий тарзда мавжуд бўлиб, зарурий вужуд - Тангридан келиб чиқади. Бу келиб чиқиш қуёшдан чиқаётган нур шаклида аста-секин амалга ошади.