Bosh hisobchi: Xudoyarov N

"SAM XISOB MARKAZ" XK ning 2022- yilga balansi quyidagi jadvalda ko‘rsatilgan.
5-jadval

AKTIVLAR	HISOBOT DAVRI BOSHIGA	HISOBOT DAVRI OXIRIGA	PASSIVLAR	HISOBOT DAVRI BOSHIGA	HISOBOT DAVRI OXIRIGA
I.UZOQ MUDDATLI AKTIVLAR			I.O‘Z MABLAG‘LARI
Asosiy vositalar boshlang‘ich qiymat	9 000 000	9 000 000	Ustav kapitali	8 000 000	8 000 000
Eskirish summasi	600 000	1 200 000	Qo‘shilgan capital	0	0
Qoldiq qiymati	8 400 000	7 800 000	Rezerv kapitali	0	0
Kapital quyilmalar	0	0	Taqsimlanmagan foyda	800 000	500 000
			Kelgusi davr sarflari va to‘lovlari uchun zahira	0	0
	8 400 000	7 800 000		8 800 000	8 500 000
II.JORIY AKTIVLAR			II.MAJBURIYATLAR
Tovar-moddiy zahiralari	0	0	Uzoq muddatli majburiyatlar	0	0
Ishlab chiqarish zahiralari	0	0	Uzoq muddatli bank kreditlari	0	0
Tayyor mahsulot	0	0	Joriy majburiyatlar	0	0
Tovarlar	0	0	Joriy kreditorlik qarzlar	0	0
Debitorlar	600 000	1 120 000	Mol yetkazib beruvchilar vapudratchilarga qarz	0	300 000
Xaridor va buyurtmachilarning qarzi.	600 000	1 000 000	Byudjetga to‘lovlar bo‘yicha qarz	0	0
Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga bo‘naklar	0	0	Maqsadli davlat jamg‘armalariga to‘lovlar bo‘yicha qarz	0	0
Byudjetga soliq va yig‘imlar bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari.	0	120 000	Mehnatga ish xaqi to‘lash bo‘yicha qarz	1 200 000	1 000 000
Maqsadli davlat jamg‘armalari va sug‘urtalar bo‘yicha bo‘naklar.		0	Qisqa muddatli qarzlar	0	0
Boshqa debitorlik qarzlari	0	0	Boshqa kreditorlik qarzlari	0	200 000
Pul mablag‘lari	1 000 000	80 000
Hisoblashish schyotidagi pul mablag‘lar	1 000 000	80 000
BALANSNING AKTIVI BO‘YICHA JAMI:	10 000 000	9 000 000	BALANSNING PASSIVI BO‘YICHA JAMI:	10 000 000	9 000 000

"SAM XISOB MARKAZ" XK ning hisobot yili ichida aktivlarini xarakatini yuqorida keltirilgan jadval orqali taxlil qiladigan bo‘lsak, quyidagi hulosalarga kelishimiz mumukin. Unga ko‘ra jami uzoq muddatli aktivlar xisobot davri boshiga 9 000 000 so‘mdan hisobot davri oxiriga kelib 9 000 000 so‘mga yoki o‘zgarish bulmaganligini ko‘rishimiz mumkin.
Passiv qismini taxlil qiladigan bo‘lsak "SAM XISOB MARKAZ" xususiy korxonasining o‘z mablag‘lari manbayi xisobot davr boshiga 1 000 000 so‘mni, xisobot davri oxiriga kelib 80 000 ming so‘mga yoki 920 000 ming so‘m(92%)ga kamayganini ko‘rishimiz mumkin. Majburiyatlari esa hisobot davri boshiga 0 so‘mni xisobot davri oxiriga kelib 300 000 so‘mga kupayganini ko‘rishimiz mumkin.
"SAM XISOB MARKAZ" XK ning O‘z mablag‘lari tarkibini quyidagi jadval orqali ko‘rishimiz mumkin:

6-jadval*

O‘z mablag‘lari	Yil boshiga 01.01.2021	Yil oxiriga 01.01.2022
Ustav kapitali	8 000 000	8 000 000
Qo‘shilgan kapital
Rezerv kapital
Sotib olingan xususiy aksiyalar
Taqsimlanmagan foyda	800 000	500 000
Maqsadli tushumlar
Kelgusi davr sarflari va xarajatlari uchun zaxira

*Buxgalteriya balansi asosida tayyorlandi.
"SAM XISOB MARKAZ" XK tomonidan asosiy vositalar va tovar moddiy zaxiralarini inventarizatsiyadan o‘tkazish «Inventarizatsiyani tashkil etish va o‘tkazish» to‘g‘risidagi № 19-sonli BXMS ga asosan amalga oshiriladi.
Inventarizatsiyadan o‘tkazish muddati kuyidagicha belgilanadi :

• 
  - asosiy vositalar – yiliga bir marta – 01 noyabr xolatiga;
  
• 
  - tovar moddiy zaxiralari - yiliga bir marta – 01 noyabr xolatiga;
  
• 
  - pul mablaglari, pul xujjatlari – oyda bir marta;
  
• 
  - debitor va kreditor karzdorliklar bilan xisob-kitoblar buyicha yilida bir marta – 31 dekabr xolatiga;
  
• 
  - xisobdor summalar buyicha – zaruriyatga karab .
  

Moddiy javobgar shaxslar almashayotganda asosiy vositalar, tovar moddiy zaxiralar, pul mablaglari va pul xujjatlari buyicha xamda korxona bosh xisobchisi almashayotganda debitor – kreditor karzdorliklar va xisobdor summalar buyicha majburiy tartibda inventarizatsiyadan o‘tkaziladi.
Inventarizatsiya natijasida asosiy vositalar va TMZ lar buyicha aniqlangan kamomad va oshiqchalik inventarizatsiya komissiyasi tomonidan inventarizatsiya o‘tkazish kunidagi ushbu mulkning bozor narxidan kam bo‘lmagan miqdorda baholanadi, O‘zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi tomonidan 2004-yil 06-aprelda 1334-son bilan ro‘yxatga olingan «Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan mol-mulk kamomadi va ortiqchasining buxgalteriya xisobi va solikka tortish tartibi to‘g‘risida»gi Nizomga asosan buxgalteriya o‘tkazmalari beriladi.
Ushbu korxonada Inventarizatsiyani o‘tkazish uchun kuyidagi shaxslar:

• 
  Tashkilot rahbari Begova Z.K;
  
• 
  Bosh buxgalter: Xabibov A.T;
  
• 
  boshqa mutaxassislar (muhandislar, iqtisodchilar, texniklar va hokazolar) bo‘lgan doimiy ishlaydigan inventarlash komissiyalari tuziladi.
  

Barcha moslama, jixoz, binolar va xo‘jalik inventarlari, mashinalar inventarizatsiyadan o‘tkazilganda kamomad(ortiqcha) aniqlanmagan.
7. "SAM XISOB MARKAZ" XK da asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar,investitsiyalar, tovar moddiy zaxiralar (TMZ), Pul mablag`lari hisobi
Asosiy vositalar - bu korxonalar tomonidan xo‘jalik faoliyatini yuritishda uzoq muddat davomida mahsulotlarni ishlab chiqarish, ishlarni bajarish yoki xizmatlarni ko‘rsatish, shuningdek ma’muriy va ijtimoiy –madaniy funksiyalarni bajarish uchun ishlatiladigan moddiy aktivlar (BHMS № 5, 3a-band).
BHMS № 5 ga muvofik (6-band) moddiy aktivlarni asosiy vositalar sifatida tan olish uchun ular yuqoridagi ta’rifda keltirilgan mezonlardan tashqari yana qo‘yidagi shartlarga ham javob berishi lozim:

• 
  Xizmat muddati davrida korxonaga daromad keltirish kafilligini mavjudligi.
  
• 
  Qiymatini aniq belgilashni mumkinligi.
  

Moddiy aktivlarni asosiy vositalar tarkibiga kiritishda ularni foydali xizmat muddatini belgilash muhim rol o‘ynaydi.
Asosiy vositalarni tasniflash. Korxona va tashkilotlarning asosiy vositalarini turli belgilari bo‘yicha tasniflash mumkin
Ishlab chiqarishda qatnashishiga ko‘ra korxonalarning asosiy vositalari ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohasidagi asosiy vositalarga bo‘linadi.
Ishlab chiqarish sohasidagi asosiy vositalarga bevosita ishlab chiqarishga doir bo‘lgan moddiy aktivlar, masalan sexlarning binolari, inshootlar, stanoklar, jihozlar, transport vositalari, ishchi hayvonlar va boshqalar kiradi.
Noishlab chiqarish sohasidagi asosiy vositalarga boshqaruv apparatiga doir, shuningdek korxonaning ijtimoiy-madaniy, maishiy, sog‘liqni saqlash, kommunal maqsadlarda foydalaniladigan moddiy aktivlari kiradi.
Korxona asosiy vositalarini quyidagicha guruhlarga ajratish mumkin:

1. 
   Kampiyuter jixozlari
   

YUqoridagi barcha mavjud asosiy vositalarning umumiy qiymati “Asosiy vositalar harakati to‘g‘risida hisobot” va “Buxgalteriya balansi”ga muvofiq 01.01.2022 yildagi boshlang‘ich qiymat qoldiq – 7 800 000 ming so‘mni tashkil etgan. Unga muvofiq asosiy vositalarning yil davomida o‘zgarish dinamikasi quyidagicha.

7-jadval