Бошланғич синф ўҚувчиларининг мактабга адаптацияси услубий қулланма самарқанд 2023

Биринчи синф ўқитувчилари учун:
- болага янги ўқув маконини ишлаб чиқишда ёрдам бериш;
- болага мактаб ўқувчиси лавозимини эгаллашга ёрдам бериш;
- янги жамоа-синф пайдо бўлишини англашга ёрдам бериш;
- баҳо тушунчаси, унинг турли мезонлари билан таништириш;
- ўқувчиларга ўқитувчи ва синфдошлари билан ҳамкорлик қилиш кўникмаларини ўргатиш;
- мослашиш даврида ўқувчиларни психологик-педагогик қўллаб-қувватлашни ташкил этиш.
Ота-оналар учун:
- яқинлашиб келаётган ўқув йилида ота-оналардаги стресс ҳолатини енгиллаштириш;
- мактаб билан ҳамкорлик муҳитини яратиш;
- ўқувчи билан ўзаро муносабатлари йўлларини келишиб олиш;
- ота-оналар боланинг мактабда ўқиши ҳақидаги тахминларини билиб олиш ва уларни ўқитувчилар билан боғлаш.
Дастур мактабгача таълим ташкилоти ва бошланғич мактаб ўртасидаги узлуксизликни ташкил этишдан бошлаб, босқичма-босқич тақдим этилади, кейин таълим жараёнининг барча иштирокчилари (ўқувчилар, ота-оналар, ўқитувчилар, ижтимоий-психологик хизмат) нинг бевосита иши батафсилроқ тақдим этилади. Ҳар бир босқичда мослаштириш муаммолари аниқланади, вазифалар шакллантирилади, педагогик фаолият йўналишлари ва турлари акс эттирилади, режалаштирилган натижа аниқланади, дастурни амалга оширишнинг тахминий муддатлари кўрсатилади.
Дастурнинг мазмуни мактабгача таълим ташкилоти ва бошланғич мактабнинг барча таълим фаолиятига киради. Мунтазам ва дарсдан ташқари ишларнинг ажралмас қисми бўлиб, дастур қуйидаги педагогик фаолиятни ўз ичига олади:
1. Адаптация даври мазмунини ташкил этиш ва замонавийлаштириш сифатини оширишга қаратилган методик ишлар;
2. Бошланғич синф ўқитувчилари, боғча тарбиячилари, мутахассислар, маъмуриятнинг индивидуал ва табақалаштирилган ишлари;
3. Таълим жараёнининг барча иштирокчиларига маслаҳат ёрдами;
4. Боланинг ҳолатини аниқлашга қаратилган диагностика ишлари.
Дастурнинг амалга оширилиши мактабгача таълим ташкилоти ўқув йилининг охирида биринчи синфларда йилнинг биринчи ярмини ўз ичига олади.
Биринчи босқич – кириш мактабгача таълим ташкилоти ва бошланғич мактаблар ўртасида узвийликни ташкил этишга бағишланган. Бу босқичда бошланғич синф ўқитувчилари ва мактабгача таълим ташкилоти ўқитувчиларининг келишилган иш режалари асосида феврал - март ойларида амалга оширилади.
Адаптациянинг иккинчи босқичи умумий мослашув жараёнининг бир томони сифатида биринчи синфларда мослашиш муҳитни шакллантиришга бағишланган бўлиб, бу босқичда ўқувчиларни психологик ва педагогик қўллаб-қувватлаш амалга оширилади.
Адаптациянинг учинчи босқичи - иккинчи босқич ишини давом эттиради ва таҳлилий фаолиятни ташкил этади. Ўқувчиларни мослаштириш натижалари таҳлили, уларнинг янги мактаб муҳитида ўқишининг муваффақияти амалга оширилади, мослаша олмаган ўқувчилар аниқланади ва индивидуал ёрдамга муҳтож ўқувчилар билан кейинги ҳаракатлар стратегияси ишлаб чиқилади.
ХУЛОСА
Бошланғич синф ўқувчиларининг мактаб ҳаётига қулай адаптация боланинг таълим-тарбияси ва унинг шахсий фаровонлиги муваффақиятининг калитидир. Мактабга кўникиш даври мактаб ўқувчилари ҳаёти ва фаолиятини алоҳида ташкил этишни талаб этади.
1. Адаптация бу боланинг янги ижтимоий шароитлар, янги муносабатлар, талаблар, фаолият, турмуш тарзига мослашиши, балки унинг кейинги шахсий, психологик ва ижтимоий ривожланиши имконияти сифатида тушунилади.
2. Биринчи синф ўқувчиларининг қулай мослашуви шартлари аниқланган, тавсифланган ва тажрибавий синовдан ўтган: ўқитувчининг ўйин фаолияти дарсига киритилиши, ўқитишда индивидуал ёндашувни амалга ошириш, ўқитувчи, болалар боғчаси ўқитувчиси, ота-оналарнинг фаол ўзаро таъсири тизимини яратиш, биринчи синф ўқувчиларини ўрганишга мослаштириш методологиясини ўзлаштириш.
3. Биринчи синф ўқувчиларини мактабга мослашиш босқичида психологик-педагогик қўллаб-қувватлаш усуллари ва усулларининг самарадорлигини кўрсатди, унда ўйин фаолияти бошланғич мактабда педагогик жараённинг самарадорлигини ошириш воситаси сифатида қаралди, бу боланинг мактабга шикастланишининг олдини олишга ёрдам беради. Биринчи синфларда мослашув даврини ташкил этиш учун ишлаб чиқилган ва тажрибавий синовдан ўтган дастурнинг самарадорлиги тасдиқланди. Ўрта ва паст даражадаги мослашувни бартараф этиш бўйича тавсия этилган дастур учта қўшимча блокдан иборат: ўқитувчи билан ишлаш, ота-оналар билан ишлаш ва болалар билан ишлаш.
4. Адаптация босқичида биринчи синф ўқувчиларини психологик-педагогик қўллаб-қувватлашни амалга оширишнинг зарур шарти-бу боланинг янги жамоадаги ҳолати ва мактаб таълими жараёнида унинг ақлий ривожланиш динамикасини тизимли мониторинг қилиш; мактабда ўқув жараёнини мослашувчан схемалар асосида қуриш орқали ўқувчилар шахсини ривожлантириш ва уларни муваффақиятли ўрганиш учун ижтимоий-психологик имкониятларни яратиш.