Boshlang’ich sinf texnologiya darslarini tashkil etish va o’tkazishning o’ziga xos xususiyatlari

1. Qog’oz va karton bilan ishlash.
2. Gazlama bilan ishlash.
3. Turli materiallar bilan ishlash.
4. Texnik modellashtirish.
5. Qishloq xo’jaligi mehnati.

Dars o’quv- tarbiyaviy ishining aosiy vositasi. O’quvchilarga bilim berish bevosita dars orqali amalga oshiriladi, lekin darsni qanday uyushtirish kop’ jihatdan o’qituvchiga, uning darsda qanday usullarda foydalanishiga bog’liq. Shu tufayli hozirgi kunda darsga va uni ilmiy – pedagogik jihatdan to’g’ri uyushtirishga katta e’tibor berilmoqda. Komil insonni tarbiyalab voyaga yetkazish, XXI asr muammolarni hal qiladigan kadrlar qilib tarbiyalash bosh vazifa hisoblanadi. O’quvchiga chuqur bilim berish avvalo bilim oluvchilarning faolligini ta’minlashni taqozo qiladi. Bolalarni faollashtirish uchun albatta ularning qiziqishlari va o’zlari bajarayotgan mustaqil mashg’ulotlarini bilib olishni talab qiladi. Shu tufayli bolalar bilan o’tkazilishi rejalashtirilayotgan har bir mashg’ulot bolalarning qiziqishlariga mos bo’lishi zarur.

Dars besh bosqichga bo’linadi:

1. Kirish qismi – mavzu nechanchi yil o’qitilayotganligi o’quvchilarning o’sish darajasiga qarab, vaqt jihatdan juda uzoq yoki qisqa bo’lishi mumkin. Kirish qismi o’quvchilarni emotsional qiziqtirishi, o’quvchi ishlashi lozim bo’lgan biror mehnat obyektini namoyish qilishda go’zallik hissini uyg’otishi lozim.
2. O’qituvchining ko’rsatmasi - ko’rsatmalilikning xilma-xil vositalarini qo’llab o’qituvchi darsni bu bosqichida o’quv ishning maqsadini eng muvoiq izchilligi bilan tanishtiradi.
3. O’quvchilarning topshiriqni mustaqil bajarishi – darsning asosiy qismi bo’lib, unga darsning 2/3, hatto 3/4 qismi ajratiladi. Bu bosqichda o’qituvchi o’quvchilarni diqqat bilan kuzatib turadi, ularning ishlariga boshchilik qiladi, ish harakatlaridagi ish holatlari, asboblardan foydalanishdagi xatolar va kamchiliklarni kuzatadi. Bordi-yu, ish o’quvchilarga qiyinlik qilsa, o’qituvchi o’quvchilarga o’zi bajarayotgan ish bosqichlariga e’tibor berib turishini va uning harakatiga o’xshatib asta-sekin harakat qilishini aytadi.
a) o’qituvchining ko’rsatmalariga qanday amal qilinmoqda?
b) o’quvchilarning mehnat madaniyati va ko’nikmalari qanday?
d) material qanday saqlanmoqda, o’quvchilar asboblarni to’g’ri ishlatishyaptimi?
e) o’quvchilar o’z usullarini qay darajada uqib oladilar?
4. Tekshirish va baho qo’yish. O’qituvchi har bir o’quvchining ishini qisqa tavsiflab, jurnalga baho qo’yadi (o’quvchilarga yorliq etiketkasi qilib tayyorlangan buyumni yopishtiradilar, yorliqqa ishning tugallangan vaqti, necha soat vaqt sar霙aganligi, bajaruvchining familiyasi va ismi, sinf aniq ko’rsatiladi.)
5. Uy vazifasini tushuntirish - darsning bu bosqichi darsda bajarilgan topshiriqning yakuni bilan bog’liq, o’qituvchi har bir o’quvchining faoliyatiga baho qo’yib, ishdagi kamchiliklarini ko’rsatadi va uyga berilgan topshiriqni tushuntirish davomida xatolarni tuzatish uchun qo’shimcha ko’rsatmalar beradi.

Maktabda amaliy ish (texnologiya) darslari qadimdan o'ziga xos deb hisoblanadi. Qadimgi an'anaga ko'ra, maqsad va vazifalarni belgilashdan boshlab, ularning o'ziga xosligini ta'kidlash odatiy holdir. Xususan, ko'p o'n yilliklar davomida barcha dasturlarda ushbu o'quv fanining ustuvor vazifalari qatorida quyidagilar ko'rsatilgan: bilim, mehnatsevarlik, mehnatga va mehnatkashlarga hurmat; kasblar haqidagi bilimlarni shakllantirish va kasb tanlashga tayyorlash (kasbga yo'naltirish). So'nggi yillarda ularga o'quvchilarga texnologik ta'lim berish vazifasi qo'shildi. Shuni ta'kidlash kerakki, boshqa hech bir o'quv fanida bunday vazifalar qo'yilmagan. Shunday qilib, ushbu o'quv fanining o'ziga xosligi dastlab maktab o'quvchilarining mehnat, kasbiy va texnologik tayyorgarligida uning o'ziga xos alohida roli bilan belgilanadi. Biroq, bunday talqin noto'g'ri. U davom etar ekan, amaliy mehnat darslarining umumiy tarbiyaviy roli oshmaydi. Zamonaviy maktabda ushbu darslarning holatini haqiqatda o'zgartirish va ularni umumiy ta'lim tizimiga kiritish uchun, birinchi navbatda, ularning haqiqiy o'ziga xosligini belgilovchi omillarni qayta ko'rib chiqish kerak bo'ladi.

Shuni ta'kidlash kerakki, texnologiya mavzusi va to'g'ridan-to'g'ri darslar haqiqatan ham noyob va kichik yoshdagi o'quvchilarning har tomonlama rivojlanishi uchun juda muhimdir.
Mavzuning o'ziga xos xususiyati shundaki, darslarda aqliy faoliyatning kontseptual (mavhum), obrazli (vizual) va amaliy (samarali) komponentlari darslarda teng o'rinni egallaydi, aslida bir-biri bilan o'zaro ta'sir qiladi. Buni qator mahalliy olimlarning (T.N.Borkova, T.I.Danyushevskaya, T.V.Kudryavtsev, E.G.Serebryaniy, E.A.Faraponova va boshqalar) maxsus tadqiqotlari tasdiqlaydi.
Shunday qilib, agar boshlang'ich maktabda amaliy ish darslari bo'lmasa, ular maxsus ixtiro qilingan bo'lishi kerak edi, deb ta'kidlash mumkin.
faqat bolalar tabiatning o'zi tomonidan dasturlashtirilgan shakl va turlarda kognitiv faoliyatni to'liq va uyg'un rivojlantirish va amalga oshirish imkoniyatiga ega bo'lishlari uchun.
oshlang'ich ta'lim tizimida mehnat faoliyati bolaning rivojlanishining muhim omillaridan biri hisoblanadi: axloqiy, aqliy, jismoniy, estetik.
Dastlabki sinflarda poydevor qo'yiladi.
qiziqqan ijtimoiy faol shaxs
mehnat, mustaqillik, hurmat
mehnatkash odamlarga va hayot talablarini o'zlashtirishga va unda tasdiqlashga yordam beradigan boshqa qimmatli fazilatlarga. Mehnat faoliyati - bu butun dunyo bo'ylab bolani o'rganishning ishonchli vositasi, haqiqiy narsalar, unga nazariyani qo'llash imkoniyatini beradi bilim, uning ongini hissiy tasavvurlar bilan boyitadi, aniqlaydi, aniqroq qiladi.
Ilgari maktab o'quvchilarining mehnat faoliyatida ishtiroki unumli mehnatda pedagogika tomonidan bolalarni tanishtirishning asosiy vositasi sifatida qaraladi vao'smirlarni ijtimoiy munosabatlar tizimiga va axloqiy tarbiyaning ajralmas asosi vahar tomonlama rivojlangan shaxsni rivojlantirish. Shunung uchun Pedagogika mehnat ta'limi va tarbiyasini ko'rib chiqadi yosh avlodga ta'lim va tarbiya berishning muhim tarkibiy qismidir. Katta ahamiyatga ega shuningdek, o‘quvchilarni ijodiy munosabatda tarbiyalash mehnat. Agar bolalar ishdan qo'rqsa, imkon qadar tezroq undan xalos bo'lishga intiladi, keyin bu holatda ularning ishiga ijodiy munosabatini shakllantirish haqida gap bo'lishi mumkin emas. Shuning uchun, ta'lim mehnatga muhabbat mehnatning eng muhim vazifalaridan biridir bolalarni tarbiyalash.Mehnat tarbiyasi jarayonida bolalarda kollektivizm ko'nikmalarini shakllantirishga erishish kerak.Birgalikda mehnat qilish, jamoada ishlash mumkin odamlarning bir-biriga nisbatan to'g'ri munosabatini yaratish, deb yozgan A. S. Makarenko. Talabalarni tarbiyalashda, mehnatning turli jamoaviy shakllarini rag'batlantirish, do'stlik, do'stlik, o'zaro yordam tuyg'usini rivojlantirishtalabalar o'rtasida. Mehnat ta'limining bunday shakllantirilishi natijasida o'rtoqga to'g'ri munosabatni shakllantirish mumkin.Mehnat ta'limi bolalarning mehnat ko'nikmalari va ko'nikmalarini, mehnat madaniyati va xavfsizlik elementlarini, mehnatga intilishlarini o'zlashtirishga qaratilgan.jamoaviy ish va mehnat jamoasida munosabatlarni o'rnatish va tartibga solishga tayyorlik. Muhim hurmatini rivojlantirish muhim ahamiyatga ega asboblar, materiallar, shaxsiy narsalar va maktab mulk, shuningdek mehnatdan qochishga urinishlarga salbiy munosabat, asboblar, materiallar, shaxsiy narsalar va maktabga beparvo munosabatmulk.
Agar siz ro'yxat va xarakterga diqqat bilan qarasangiz mehnat ta'limi vazifalari, ular qila olishi ma'lum bo'ladi faqat ta'lim vositalarining butun tizimi, shu jumladan o'quv jarayoni, mehnat darslari, turli sinfdan tashqari ishlar, mustaqil bolalar mehnati.


12. Shomirzayev M.X., Karimov I.I. Texnologiya fanini o’qitishda innovatsion pedagogik texnologiyalar.- T.: “Universitet”, 2020. – 192 b.