Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

B u y o ‘n a lis h la r n in g h a r b ir i b o ‘y ic h a is h la s h m e to d ik a s in i 
k o n k r e tla s h t ir a m iz
1. S o n la r k e tm a -k e tlig in i e rk in e g a lla sh :
a ) b u k e tm a - k e tlik n i is ta lg a n s o n d a n b o s h la b t o ‘g ‘ri v a te s k a r i 
ta rtib d a a y tish ;
b ) s a n o q d a b e rilg a n s o n d a n k e y in g i, b e rilg a n ik k i s o n o ra s id a g i, 
s a n o q d a b e r ilg a n s o n d a n o ld in g i so n n i a y ta o lish .
S o n la r q a to rin i e r k in e g a lla s h u c h u n m a v z u b o ‘y ic h a h a r b ir
d a r s d a m a z m u n i b o ‘y ic h a “ h a m , s h a k li b o ‘y ic h a h a m x ilm a -x il 
b o ‘lg a n m a s h q la m i b a ja ris h z a ru r.
136

---

2. P re d m e tla r n i s a n a s h m a la k a s in i s h a k lla n tir is h o ld in g i d a rs- 
la rd a b o s h la n a d i. «1 d a n 10 g a c h a b o ‘lg a n s o n la r» m a v z u s in in g v a z i- 
fa si b u m a la k a n i u z il-k e s il p u x ta la s h d a n ib o ra t. B u n d a s h u n a rs a
n a z a rd a tu tila d ik i, b o la la r p r e d m e tla r s a n o g ‘ini h a r x il s h a ro itd a b a - 
ja r i s h n i o ‘rg a n ib o lis h la ri k e ra k , b u n d a s a n a s h o b y e k tla ri n ih o y a td a
x ilm a - x il (p re d m e tla r, h a ra k a tla r, s o ‘z la r, b o ‘g ‘in la r, to v u s h la r va 
h .k .) boM ishi k e ra k .
P re d m e tn in g ta rtib ra q a m in i a n iq la s h m a la k a s in i e g a lla s h d a b ir 
p r e d m e tn in g o ‘zi q a n d a y s a n a s h ta rtib id a b a ja rilg a n lig ig a q a ra b
(s a v o l q a n d a y ifo d a la n is h ig a q a r a b ) h a r x il ta rtib ra q a m i o la d ig a n
m a s h q la rd a n f o y d a la n is h m u h im d ir.
M a s a la n : « A g a r s h a k lla r c h a p d a n o ‘n g g a q a ra b s a n a ls a , k a tta
q o ra d o ir a sa n o q b o ‘y ic h a n e c h a n c h i b o ‘la d i? 0 ‘n g d a n c h a p g a q a ra b
s a n a ls a - c h i? A g a r k a tta d o ir a la m iig o ‘z la rin ig in a c h a p d a n o ‘n g g a
q a ra b s a n a ls a -c h i? 0 ‘n g d a n c h a p g a q a ra b s a n a ls a -c h i? »
3. O lin g a n b ilim la m i u m u m la s h tiris h , s o ‘n g ra u la m i y a n g i 
s o n la rg a ta tb iq q ilis h u c h u n h a r b ir y a n g i so n n i q a ra s h d o im o ilg a ri 
o ‘rg a n ilg a n s o n la r q a n d a y h o s il b o ‘lg a n id e k sa v o l a lb a tta n a m o y is h
e tish b ila n k u z a tilis h i k e ra k .
Y a n g i s o n la r b ila n ta n is h tirilg a n sa ri b u n d a y s a v o lla m i q o ‘y is h
v a u la rg a ja v o b b e ris h d a b o la la m in g h is s a s i o r tib b o ris h i k e ra k . B u
x il m a s h q la r n a tija s id a (a g a r b u x il m a s h q la r h a r b ir so n n i 
o ‘r g a n is h d a tiz im li r a v is h d a o ‘tk a z ib tu r ils a ) b o la la r u m u m a n h a r b ir 
s o n o ld in g i s o n g a 1 n i q o ‘s h is h ( s h u n g a o ‘x s h a s h h a r b ir so n o ‘z id a n
k e y in g i s o n d a n 1 n i a y iris h ) b ila n h o s il q ilin is h i m u m k in , d e g a n x u - 
lo s a g a k e ltir ilis h i k e ra k
B u x il m a s h q la m i b a ja ris h d a « s o n li z in a » y a x s h i m o s k e la d ig a n
illy u s tr a s iy a h is o b la n a d i, « s o n li z in a » la r d a r s lik s a h ifa la rid a h a m
( to p s h iriq la rn i h a r x illa s h tiris h g in a e m a s , b a lk i u la m i m u ra k k a b - 
la s h tiris h u c h u n h a m h a r x il v a r ia n tla rd a ), o ‘q itu v - c h in in g ja d v a l-
la rid a h a m b e rilis h i m u m k in .
4 . H a r b ir y a n g i so n n i o ‘r g a n is h d a b o la la r te g is h li ra q a m - 
b o s m a v a y o z m a ra q a m b ila n ta n is h a d ila r. U la r ra q a m la m i fa rq q il- 
ish n i, ta n is h r a q a m la ri» b o s h q a la ri ic h id a n a jra tis h n i o ‘r g a n ib o lis h ­
la ri k e ra k , m a s a la n , 5 s o n in i o ‘r g a n is h d a o ‘q itu v c h i k a ta k li ta x - 
ta c h a g a 1, 3, 5, 6, 7, 2 ra q a m la rin i v a te rib q o ‘y a d i v a b o la la rg a 5 
r a q a m in iA 2 r a q a m in i k o ‘rs a tis h n i t a k lif q ila d i (h a m m a ta n is h ra q a m ­
la m i o ‘q is h v a k o ‘rs a tis h n i t a k l i f q ila d i v a h o k a z o ).
137

---

10 ic h id a a y iris h n in g b o la la r u c h u n y a n g i b o ‘lg a n q iy n r o q h o l- 
la ri b ila n ta n is h tiris h n in g d a r s lik d a b e rilg a n tiz im i 6, 7, 8, 9 , 10 
so n la ri ta rk ib in i b ilis h i u z il-k e s il p u x ta la s h u c h u n y a x s h i sh a rt- 
s h a ro it y a ra ta d i. M a v z u b o ‘y ic h a q a r b ir d a r s d a ish b u s o n la rd a n h a r 
b ir in in g ta rk ib in i y u q o r id a k o ‘r s a tilg a n d e k , ta k ro rla s h d a n b o s h la n ib , 
s o n la r ta rk ib in i b ilg a n lik n i p u x ta la s h b ila n ta m o m la n is h i k e ra k . 
B u n d a o ‘q itu v c h in in g v a z ifa s i h a r b ir o ‘q u v c h in in g s o n ta rk ib in i q a- 
to r a s ig a v a ta n la b - ta n la b a y ta o la d ig a n b o N is h ig a e r is h is h d a n ib o ra t. 
S h u m a q s a d d a q a r a la y o tg a n h a r b ir s o n n in g ta rk ib id a n ib o r a t y i g ‘m a
ja d v a lla r d a n , to p s h iriq la r d a n fo y d a la n ila d i, o x irg i x il m a s h q la rd a
b e r ilg a n so n a jra lis h i k e r a k b o ‘lg a n ik k i s o n d a n b iri b o ‘lad i.
M a s a la la r u s tid a is h la s h b o la la rd a m a s a la m a tn id a b e rilg a n la rn i 
m u s ta q il ta h lil q ilis h v a a m a l ta n la s h n i a s o s la b b e ris h m a la k a la rin i 
ta rk ib to p tiris h g a k a tta e ’tib o r b e ra d i. B o la la m i h a r x il tu r d a g i m a - 
s a la la rn i, h a r b ir m a s a la n in g u n i y e c h is h d a a m a l ta n la s h d a a k s e ta d i- 
g a n x u s u s iy a tla rin i b e lg ila s h n i o ‘r g a n ib o lis h la rin i n a z a rd a tu tib , q a r- 
sh i q o ‘y is h v a ta q q o s la s h b o ‘y ic h a m a s h q q ild iris h k e ra k .
S a n tim e tr b ila n is h la s h v a c h iz g ‘ic h y o r d a m id a o i c h a s h d a v o m
e ttirila d i. T e g is h li m a la k a v a q o ‘n ik m a la m i m u s ta q k a m la s h m a q - 
s a d id a sa n tim e trli b o M im larg a e g a c h iz q ic h y o rd a m id a k e s m a la m i 
oM chash v a ta q q o s la s h b o ‘y ic h a a m a liy is h la r b a ja rila d i.