Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

20
.
R a q a m la s h ja r a y o n id a 1 1-20 s o n la rin i h o s il b o ‘lis h i q u y id a g i d i- 
d a k tik m a te r ia lla r b ila n m u s ta h k a m la n a d i:
146

---

1. S o n la r k a s s a s id a n 10 ta b irlik o lin g v a b u n i b o s h q a c h a q a n d a y
a y tis h m u m k in ? ( b itta o ‘n lik )
2
. 
0
‘n ik k i s o n id a n e c h ta o ‘n lik v a n e c h ta b irlik b o r?
3. S a n o q c h o ‘p la r y o r d a m id a 15 ta c h o ‘p n i a jra tin g , 10 ta
c h o ‘p n i a lo h id a o ‘n lik q ilib bogM ang, b u n e c h ta o ‘n lik v a n e c h ta b ir ­
lik boM ishini a y tin g .
4. U z u n lig i 13 k a ta k ta boM gan q a to m i c h iz in g , 10 ta k a ta k n i 
b o ‘y a n g . N e c h ta k a ta k b o ‘y a lg a n ?
5. B ir o ‘n lik v a b e s h ta c h o ‘p o lin g - h a m m a s i q a n c h a boM di?
6
. Q a n d a y s o n b ir o ‘n lik v a 9 b irlik d a n ib o ra t?
100
ic h id a s o n la rn i r a q a m la s h n i o ‘rg a n is h d a o ‘q itu v c h in in g
v a z ifa s i b o la la m i q u y id a g ila m i o ‘r g a tis h d a n ib o rat:
1. P re d m e tla m i b itta la b , o ‘n ta la b , v a y u z ta la b g u ru h la rg a b ir- 
la s h tirib y o z ish .
2
. 
100
ic h id a s o n la m i o ‘q is h v a y o z is h n i h a m d a u la m in g n a tu ra l 
q a to rid a k e lis h ta rtib in i b ilish .
3. S o n la m i y u z lik la rd a n , o ‘n lik la r d a n v a b irlik la rd a n h o s il q ila
o lis h ( y a ’n i s o n la m in g o ‘n li ta rk ib in i b ilis h )
4. 0 ‘n g d a n c h a p g a h iso b la g a n d a b irlik la r (x o n a b irlik lari) o ‘n lik lar 
(2 -x o n a ) y u z lik la r (3 -x o n a ) q ay si o ‘rin g a y o zilish in i aniqlash.
5 . S o n n i (ik k i v a u c h x o n a li) x o n a q o ‘s h ilu v c h ila rin in g y ig ‘in - 
d isi s h a k lid a ifo d a la s h v a b e r ilg a n s o n d a is ta lg a n x o n a b ir lig in in g
u m u m iy s o n in i to p is h .
1-topshiriq.
B irin c h i s in f d a rs lig id a n :
a) o ‘q u v c h ila r ra q a m la s h n i o ‘z la s h tiris h in i te k s h ir is h g a o id
m a s h q la r ta n la n g ;
b ) ik k k i x o n a li s o n la m i o ‘q is h v a y o z is h m a la k a s in i s h a k lla n ti- 
ra d ig a n m a s h q la r tu z in g .
2-topshiriq.
Y u z ic h id a ra q a m la s h ja r a y o n id a u z u n lik o ‘lc h o v
b ir lig i (d m )n i k iritis h q a n a q a a h a m iy a tg a e g a e k a n lig in i tu s h u n tirin g . 
U z u n lik la m i o ‘ lc h a s h n in g y a n g i b irlig i - d e ts im e tr b ila n ta n is h tiris h , 
k e s m a la m i s a n tim e tr v a d e ts im e tr b ila n o N c h a s h g a o id m a s h q la r 
n a tija s id a d e ts im e tr v a s a n tim e tr la rd a ifo d a la n g a n s o n la r h o sil 
b o ‘la d i, ik k in c h i o ‘n lik so n la rin i ra q a m la s h n i o ‘z la s h tiris h g a y o r d a m
b e ra d i. Ik k i x il o i c h o v b irlig i b ila n o ‘le h a s h o ‘q u v c h ila r g a s o n la m ­
in g o ‘n lik v a b irlik la rd a h o sil boM ishini o ‘z la s h tiris h g a y o rd a m
b e ra d i: a g a r k e s m a n in g u z u n lig i 1 d m v a 5 s m boM sa, d e m a k , u n g a 1 
o ‘n lik s m v a 5 s m s ig ‘a d i, d e g a n s o ‘z d ir.
147

---

3-topshiriq.
0 ‘q u v c h ila r ik k i x o n a li s o n la r ta rk ib in i o ‘rg a n is h d a
b e r ila d ig a n b ilim , h o sil q ilin a d ig a n k o ‘n ik m a v a m a la k a la rg a o id
m a s h q la r tu z in g ( ta n la n g ).
B irin c h i x o n a b irlik la ri, ik k in c h i x o n a b irlik la ri s o n la m in g o ‘n li 
ta rk ib la rin i ta h lil e tis h ja r a y o n id a a m a liy ra v is h d a k iritila d i. M a s a la n , 
3 5 s o n id a 3 o ‘n lik v a 5 b ir lik b o r d e y ila d i y o k i 35 so n i b irin c h i 
x o n a n in g 5 b irlig id a n v a 2 -x o n a n in g 3 b irlig id a n ta s h k il to p g a n . 
О ‘q u v c h ila m in g r a q a m la s h g a d o ir b ilim la ri k e y in c h a lik
100
ic h id a
q o ‘s h is h v a v a a y iris h a m a lla rin i o ‘rg a n is h u c h u n z a m in h o z irla y d i.
100
ic h id a s o n la m i r a q a m la s h m e to d ik a s in i o ‘r g a n is h n a tija s id a
o ‘q u v c h ila r q u y id a g i k o ‘n ik m a la r, m a la k a la rn i e g a lla b o lis h la r i 
k e ra k :
1
. 
100
ic h id a ra q a m la s h d a s o n la m in g n o m la rin i o ‘z la s h tiris h , 
u la r o ‘n lik la r d a n v a b irlik la rd a n q a n d a y h o s il boM ishini tu s h u n tiris h .
2. S a n o q d a s o n la m in g k e lis h ta rtib in i b ilish . S o n la m in g n a tu ra l 
k e tm a -k e tlig id a g i o ‘rin la rin i b ilg a n lik k a a s o s la n ib s o n la m i ta q q o s la b
o lis h (4 5 k a tta 3 5 , c h u n k i to ‘r t o ln lik k a tta u c h o ‘n lik
).
3. 100 ic h id a s o n la m i y o z is h v a o ‘q iy b ilish .
4. N a tu ra l k e tm a -k e tlik k a a s o s la n ib s o n la rn i (3 9 + 1 , 5 0 - 1 , 2 7 + 1 ,
2 7 - 1 , 7 5 - 1 ....... k o ‘rin is h d a g i) q o ‘s h is h v a a y iris h n i, s o n la m i x o n a
q o ‘s h ilu v c h ila rin in g yigM ndisi b ila n (6 8 = 6 0 + 8 ) a lm a s h tir is h m a la ­
k a s in i e g a lla b o lish .