Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

, 
8 6
, . . .
2. U c h y u z b ir s o n i v a u c h y u z o ‘n so n in i y o z in g .
3. 6 9 6 b ila n 7 0 3 so n i o ra s id a g i s o n la rn i y o z in g .
4 . 5, 7, 9 ra q a m la ri b ila n y o z ila d ig a n b a rc h a s o n la m i y o z in g .
4
5. 6 3 5 , 6 7 , 3 0 6 , 
666
s o n la rd a g i 
6
ra q a m i n im a la m i b ild ira d i.
6
. 
6
y u z lik v a 3 b irlik , 5 o ‘n lik v a 2 b irlik , 10 ta y u z lik , 4 ta 
o ‘n lik d a n ib o ra t s o n la rn i y o z in g .
7. 71 v a 7 0 1 , 3 3 3 v a 3 3 , 5 0 0 v a 5 0 1 , 6 0 0 , 601 v a 160 so n la rin i 
y o z is h u c h u n n e c h ta ra q a m v a n e c h ta so n k e ra k .
154

---

B u m a v z u d a a s o s iy v a z if a m in g lik tu s h u n c h a s in i ta rk ib to p - 
d iris h , s i n f tu s h u n c h a s i m o h iy a tin i a n iq la s h v a sh u a s o s d a k o ‘p x o n ­
a li s o n la m i o ‘q ish v a y o z is h g a o ‘rg a tis h , b o la la m in g o ‘n lik sa n o q
tiz im ig a o id b ilim la rin i, n a tu ra l k e tm a -k e tlik n i, s o n la m i y o z is h n in g
pozitsion tamoyillariga
o id b ilim la m i v a u m u m la s h tiris h d a n ib o ra t.
K o ‘p x o n a li s o n la m i ra q a m la s h m e to d ik a s i o ld in o ‘tilg a n m a v z - 
u la m i d a v o m i s ifa tid a d a v o m e ttirila d i.
K o ‘p x o n a li s o n la m i ra q a m la s h n i ( o g ‘z a k i v a y o z m a ) o ‘r g a n is h
is h in i b ir n e c h a b o s q ic h g a b o ‘lis h m u m k in :
I. Tayyorgarlik ishi
B u b o s q ic h n in g v a z ifa s i b ir x o n a li, ik k i x o n a li v a u c h x o n a li 
s o n la m i ra q a m la s h n in g a s o s iy m a s a la la m i ta k ro rla s h .
1) S o n la m i o ‘q in g . 5 2 6 , 3 0 8 , 7 0 0 , 9 9 9 , 100 0 , 5 2 8 . B u s o n la m in g
h a r b ir id a h a m m a s i b o ‘lib q a n c h a o ‘n lik , b irlik , y u z lik b o r?
2 ) Q u y id a g ila rd a n ib o ra t s o n la m i y o z in g : 
8
y u z lik , 2 o ‘n lik , 
6 
b ir lik ; 9 y u z lik , 4 b irlik .
3) M in g d a n e c h ta y u z lik , o ‘n lik , b irlik b o r?
4 ) 2, 5, 3 r a q a m la r d a n fo y d a la n is h m u m k in boM gan h a m m a u ch
x o n a li 
s o n la m i 
y o z in g . 
S h u
s o n la m in g
b irin i 
u n in g
x o n a
q o ‘s h ilu v c h ila ri y ig ‘in d is i s h a k lid a ta s v irla n g .
II. Raqamlashni о ‘rganish
B u b o s q ic h b o la la m i 1 -s in f - b ir lik la r s in fi v a I I - s i n f - m in g lik - 
la r s in fi b ila n , h a r b ir s in f x o n a la rin in g n o m la ri b ila n ta n is h tiris h d a n
ib o ra t.
III. Ikkinchi s in f sonlarining hosil bo ‘lishi, о ‘qilishi va yozilishi 
bilan tanishtirish.
IV. Olti xonali sonlarning hosil bo'lishi, о ‘qilishi va yozilishi bi­
lan tanishtirish.
V. О ‘quvchilar bilim malakalarini mustahkamlash.
VI. Millionlar sinfining hosil bo 'lishi bilan tanishtirish.
B u m a v z u n i o ‘rg a n ish d a s in f tu sh u n c h a sig a alo h id a e ’tib o r b erilad i.
C h u n k i b u o ‘q u v m a te ria ln i o ‘q u v c h ila r to m o n id a n y a x s h i tu- 
s h u n ib o lis h k o ‘p x o n a li s o n la m i o g ‘z a k i v a y o z m a r a q a m la s h m u - 
v a f fa q iy a tli b o M ishiga o m il b o ‘lad i. S h u n in g u c h u n I s i n f - b ir lik la r
s in fi v a II s i n f - m in g lik la r sin fi b ila n , u la m in g tu z u lis h la ri b ila n , h a r 
b ir s i n f x o n a la r in in g n o m la ri b ila n ta n is h tiris h d a n ib o ra t. Q u y i s in f
x o n a b irlik la rid a n y u q o ri s i n f x o n a b irlik la ri q a n d a y h o s il b o ‘ lis h in i 
o ‘q u v c h ila r o n g ig a y e tk a z is h k e ra k .
155

---

K o ‘p x o n a li s o n la m i ra q a m la s h g a o ‘rg a n is h d a o ‘q itu v c h in in g
a s o s iy v a z ifa s i, y a ’ni s a n o q b irlig i - m in g lik tu s h u n c h a s in i ta rk ib
to p tiris h , s i n f tu s h u n c h a s i m o h iy a tin i o c h is h v a sh u a s o s d a k o ‘p x o n ­
a li s o n la m i o ‘q ish v a y o z is h g a o ‘rg a tis h , b o la la m in g o ‘n lik sa n o q
tiz im ig a o id b ilim la m i, n a tu ra l k e tm a -k e tlik , s o n la m i y o z is h n in g
m a z m u n a n ta m o y ilig a o id b ilim la rin i a n iq la s h v a u m u m la s h tiris h d a n
ib o rat.
K o ‘p x o n ali so n la m i raq a m lash n i o ‘rg an ish n atija sid a o ‘q u v ch ilar:
1. M illio n la r sin fi ic h id a n a tu ra l q a to r s o n la rin in g n o m la rin i 
o ‘z la s h tirib o lis h la ri, u la m in g q a n d a y h o s il boM ishini tu s h u n is h la ri, 
u la m in g o ‘nli ta rk ib la rin i b ilib o lis h la ri k e ra k .
2. S in fla m in g n o m la rin i v a h a r b ir s in f ic h id a x o n a la m i b ilis h la ri 
k e ra k .
3. M ilio n la r s in fi ic h id a h a r q a n d a y s o n n i o ‘q iy o lis h la ri v a y o z a
o lis h la ri k e ra k .
4 . S o n la m i ta q q o s la y o lis h la ri k e ra k .
5. H a r q a n d a y so n n i x o n a q o ‘s h ilu v c h ila rin in g y ig ‘in d is i s h a k ­
lid a ta s v ir la y o lis h la ri (b e r ilg a n s o n d a g i b ir lik la m in g , o ‘n lik la m in g
v a h .k .);
6
. U m u m iy so n n i to p a o lis h la ri, m a y d a b ir lik la m i y ir ik b ir lik la r
b ila n v a a k s in c h a , y ir ik b irlik la m i m a y d a b ir lik la r b ila n a lm a s h tira
o lish .
7. S o n la m i 10, 100, 10 0 0 m a rta k a tta la s h tira o la d ig a n v a n o lla r
b ila n tu g a y d ig a n s o n la m i 
10
, 
100
, 
1000
m a rta k a m a y tira o la d ig a n
b oM ishlari k era k .