Boshqarishning tashkiliy strukturalari reja: I kirish. II

Ijobiy tomonlari:

• 
  mijozlarning ehtiyojlariga tezda e'tibor qaratish qobiliyati;
  
• 
  innovatsiyalarni ishlab chiqish va sinovdan o'tkazish xarajatlarini kamaytirish;
  
• 
  turli innovatsiyalarni joriy etish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish;
  
• 
  boshqaruv xodimlarining bir turi, chunki korxonaning deyarli har qanday xodimi loyiha menejeri etib tayinlanishi mumkin.
  

Minuslar:

• 
  buyruqlar birligi printsipini buzish va natijada rahbariyatning bir vaqtning o'zida loyiha rahbariga ham, u kelgan tarkibiy bo'linmaning bevosita rahbariga ham bo'ysunadigan xodimning boshqaruvidagi muvozanatni doimiy ravishda kuzatib borish zarurati;
  

Sifat menejmenti nazariyasida sifatning o'zi boshqaruv ob'ekti sifatida ishlaydi.
Tashkilotning tarkibiy bo'linmalari turli xil tuzilmalar asoslanadigan asosdir. Ular amalga oshirilayotgan faoliyatga imkon qadar mos bo'lishi va o'zlarining bevosita vazifalarini bajarishda eng samarali bo'lishi kerak.

Lineer boshqaruv tuzilishi

Har bir bo'linmaning boshida barcha vakolatlarga ega bo'lgan, bo'ysunuvchi bo'linmalar ishi uchun faqat javobgar bo'lgan rahbar turadi. Uning qarorlari, zanjir bo'ylab yuqoridan pastga o'tib, barcha pastki bo'g'inlar uchun majburiydir. Rahbar, o'z navbatida, yuqori rahbarga bo'ysunadi.
Buyruqlar birligi printsipi bo'ysunuvchilar faqat bitta rahbarning buyrug'ini bajarishini nazarda tutadi. Yuqori organ biron bir ijrochiga ularning bevosita rahbarini chetlab o'tib, ularga buyruq berishga haqli emas. Chiziqli OSU ning asosiy xususiyati uning barcha ortiqcha va kamchiliklarini aniqlaydigan faqat chiziqli munosabatlarning mavjudligi.
Kamchiliklari:
 qo'llab-quvvatlash xizmatlarining etishmasligi;
 turli tarkibiy bo'linmalar o'rtasida yuzaga keladigan muammolarni tezda hal qila olmaslik;
 har qanday darajadagi menejerlarning shaxsiy fazilatlariga yuqori darajada bog'liqlik.
Chiziqli tuzilma oddiy ishlab chiqarishga ega bo'lgan kichik va o'rta firmalar tomonidan qo'llaniladi.

Funktsional boshqaruv tuzilmasi

Agar chiziqli boshqaruv tuzilmasida turli xil tarkibiy bo'linmalar o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri va teskari funktsional aloqalar joriy etilsa, u funktsionalga aylanadi. Ushbu tuzilmada funktsional bo'g'inlarning mavjudligi turli bo'limlarga bir-birining ishini nazorat qilish imkonini beradi. Bundan tashqari, OSUga turli xil xizmat ko'rsatish xizmatlarini faol ravishda kiritish mumkin bo'ladi.
Masalan, ishlab chiqarish uskunasining ishlashini ta'minlash xizmati, texnik nazorat xizmati va boshqalar. Norasmiy ulanishlar ham konstruktiv bloklar darajasida paydo bo'ladi.
Funktsional tuzilma bilan umumiy boshqaruvni funktsional organlarning rahbarlari orqali chiziqli menejer amalga oshiradi. Shu bilan birga, menejerlar ma'lum boshqaruv funktsiyalariga ixtisoslashgan. Funktsional bo‘linmalar o‘z tasarrufidagi bo‘linmalarga ko‘rsatmalar va ko‘rsatmalar berishga haqli.

Boshqaruv vazifalari:

Boshqarish usullari

1.2. Boshqarish strukturalarining tashkiliy turlari

Boshqarishning quyidagi asosiy tashkiliy strukturalari mavjud:

• Chiziqli struktura;

  
  

• Chiziqli-shtabli struktura;

  
  

• Funktsional struktura;

  
  

• Chiziqli-funktsional struktura;

  
  

• Dasturli-maqsadli struktura;

  
  

Har bir strukturada rasmiy va norasmiy aloqalar mavjud. Rasmiy aloqalar, avvalo vertikal aloqalardir. Ular rahbarlik va bo’sunish turlariga ko’ra bir-biridan farq qiladi.

Agar rahbarlik to’laqonli bo’lib, quyi organ quyi faoliyatga doir barcha masalalarga daxldor bo’lsa, bunday aloqa chiziqli rasmiy aloqa deb ataladi.

Agar rahbarlik cheklangan bo’lib, quyi organ quyi faoliyatga doir o’zining masalalariga daxldor bo’lsa, bunday aloqa funktsional vazifaviy rasmiy aloqa deb ataladi.

Organlar o’rtasidagi vertikal aloqadan tashqari gorizontal aloqalar ham mavjud bo’lib, ular muvofiqlashtirish, uyg’unlashtirish va hamkorlik qilish tarzidagi aloqalardir.

Boshqaruv strukturasida asosiy o’rinni hokimiyatga tayanadigan rasmiy aloqalar egallaydi. Lekin norasmiy aloqalar muhimdir. Ba'zan ular tashkilotning ishini yo’lga qo’yishda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ladi.

Norasmiy aloqalar turli xilda bo’lishi mumkin. Bular jumlasiga korxonadagi qarindoshlik aloqalari, unda tarkib topgan umumiy manfaatlar, masalan, kasblar, qiziqishlar, sport bilan shug’ullanish yoki do’stona munosabatlar, birga o’qiganlik va boshqalar kiradi.

Norasmiy aloqalar ham e'tibordan chetda qolmasligi kerak. Chunki:

• norasmiy aloqalar rasmiy strukturaning barcha bo’g’inlari bilan kesishadi; qator munosabatlar ishdan tashqarida paydo bo’ladi va korxonaning barcha ishiga ta'sir ko’rsatadi;

  
  

• norasmiy tizim o’zining ko’pgina ko’rsatkichlari bo’yicha korxona faoliyatining samarali tashkil qilishga imkon beradi.

  
  

Ammo norasmiy aloqalarning salbiy jihatlari ham yo’q emas. Ehtiyotkorlik, sezgirlik yo’q bo’lgan joyda guruhbozlik, mahalliychilik, qarindosh-urug’chilik va shunga o’xshash ko’rinishlarning sodir bo’lishi hech gap emas.

Har bir rahbar o’ziga ishonib topshirilgan bo’linma faoliyatini yakkaboshchilik asosida boshqaradi va barcha zarur qarorlarni mustaqil ravishda qabul qiladi.

Bo’ysunuvchi xodimlar faqat o’zlarining bevosita rahbarlarining farmoyishlarini bajaradilar. Yuqori turuvchi rahbar xodimlarga ularning bevosita boshlig’ini "chetlab" murojaat qilmasligi kerak. Masalan, korxona direktori tsex boshlig’ini chetlab masterga buyruq bermasligi kerak. Shu tariqa rahbarlikning vertikal liniyasi va bo’ysunuvchilarga ta'sir ko’rsatishning to’g’ridan-to’g’ri yo’li ochiladi.