Ботаника институти ва ўзбекистон миллий университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

Тадқиқотнинг 
республика 
фан 
ва 
технологиялари 
ривожланишининг устувор йўналишларига мослиги. Мазкур тадқиқот 
республика фан ва технологиялар ривожланишининг V «Қишлоқ хўжалиги, 
биотехнология, экология ва атроф муҳитни муҳофазаси» устувор йўналиши 
доирасида бажарилган.
Диссертация мавзуси бўйича хорижий илмий тадқиқотлар шарҳи
3
. 
Суғориладиган ва лалми тупроқлари унумдорлигини чегараловчи хосса ва 
хусусиятлари аниқлаш асосида тупроқ унумдорлигини баҳолаш услубларини 
ишлаб чиқиш ва тупроқлар сифатини баҳолашга йўналтирилган илмий 
изланишлар жаҳоннинг етакчи илмий марказлари ва олий таълим 
муассасалари, жумладан Natural Resources Conservation Service, USDA 
(АҚШ), Canadian Soil Information Service (Канада), International Centre for 
Integrated Mountain Developmend (Швейцария), Her Majesty's Land Register 
(Англия), NLS- Lantmеteriet (Швеция), LPI - Land and Property Information 
(Австралия), Миллий Ер агентлиги (Япония), В.В.Докучаев номидаги 
Тупроқшунослик институти (Россия), Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-
тадқиқот институти (Ўзбекистон)да олиб борилмоқда.
Суғориладиган ва лалми тупроқлари унумдорлигини чегараловчи хосса 
ва хусусиятлари аниқлаш асосида тупроқ унумдорлигини баҳолаш 
услубларини ишлаб чиқиш ва тупроқлар сифатини баҳолашга оид жаҳонда 
олиб борилган тадқиқотлар натижасида қуйидаги илмий натижалар олинган: 
жумладан, тупроқларнинг хоссаларини ҳисобга олган ҳолда қишлоқ хўжалиги 
учун яроқли тупроқлар баҳоланган ва яроқлилик даражасига кўра 8 та синфга 
бўлиниб, ушбу маълумотлари асосида ерларнинг унумдорлигини сақлаш ва 
ошириш бўйича чора-тадбирлар белгиланган (Natural Resources Conservation 
Service, USDA, АҚШ), ер эгалари ва бошқа қишлоқ хўжалиги органларини 
тупроқларнинг ишлаб чиқаришга яроқлилиги тўғрисидаги ишончли 
маълумотлар билан таъминлаш мақсадида тупроқларни баҳолаш ҳамда 
таснифлаш тизими яратилган (Canadian Soil Information Service, Канада), 
тупроқларнинг потенциал самарадорлигини ҳамда қишлоқ хўжалик 
экинларини реал ҳосилдорлигини ҳисобга олган ҳолда баҳолаш усуллари 
ишлаб чиқилган (Her Majesty's Land Register, Англия), тупроқ унумдорлиги 
3
https://www.nrcs.usda.gov; https://www.search.usa.gov/; https://sis.agr.gc.ca; www.gov.uk/government/organisations/land-
registry; www.lantmateriet.se; www.Ipi.nsw.gov.au/

---

7 
асосида қишлоқ хўжалигига яроқли ерларни ажратиш, муҳофаза қилиш 
бўйича фермер хўжаликлари ерлари таснифланган ва илмий асосланган чора-
тадбирлар ишлаб чиқилган (Land and Property Information, Австралия), ер 
кадастрини тўғри юритиш мақсадида хариталар яратилган (Миллий Ер 
агентлиги, Япония), тупроқлар унумдорлигини баҳолаш 100 балли ёпиқ 
шкалада ўтказилиши бўйича услубий кўрсатма ишлаб чиқилган 
(В.В.Докучаев номидаги Тупроқшунослик институти, Россия). 
Жаҳонда суғориладиган ва лалми тупроқлар унумдорлигини баҳолаш 
бўйича қуйидаги устувор йўналишларда илмий-тадқиқотлар олиб борилмоқда: 
жумладан, тупроқларни ҳосил бўлиши, ривожланиши, эволюцияси 
қонуниятларини, унумдорликни шаклланишида омил ва шароитларнинг 
ролини аниқлаш; тупроқ унумдорлигини чегараловчи омилларни олдини олиш 
ва оқибатларини бартараф этиш; тупроқ унумдорлигини баҳолаш услубларини 
такомиллаштириш; тупроқлар унумдорлигини баҳолаш ва моделлаштириш 
орқали 
ер 
эгаларини 
ишончли 
маълумотлар 
билан 
таъминлаш; 
персоналлаштирилган қишлоқ хўжалиги концепциясини тадбиқ этиш орқали 
ер ресурсларидан самарали фойдаланишга қаратилган илмий ечимлар ишлаб 
чиқиш.