Bo’yash uchun yordamchi moddalar erituvchilar, tinerlar, yuvish va quritish vositalaridir

Bo’yoq va laklar (LKM) turli sirtlarni bo’yash yoki qoplash uchun mo’ljallangan – yog’och, metall, beton va boshqalar. Bo’yoq va lak tarkibi tarkibiga quyidagilar kiradi: plyonka hosil qiluvchilar, pigmentlar, bo’yoqlar va boshqa funktsional qo’shimchalar.

Kino hosil qiluvchilar kelib chiqishiga ko’ra tabiiy, sun’iy, sintetiklarga bo’linadi; operatsion xususiyatlarga ko’ra – issiqlikka chidamli, sovuqqa chidamli va boshqalar; tayinlash bo’yicha – tashqi yoki ichki ish uchun.

Tarkibi va maqsadiga qarab, bo’yoq materiallari quyidagilarga bo’linadi: bo’yoqlar (shu jumladan emal bo’yoqlari), laklar, laklar, astarlar, shlaklar. Bo’yoqlar va emallar rang va yashirish kuchiga ega, laklar shaffof rangsiz yoki rangli plyonka beradi.

Bo’yash uchun yordamchi moddalar erituvchilar, tinerlar, yuvish va quritish vositalaridir (quritish tezlatgichlari).

Quritish moylari- yog ‘va boshqa bo’yoqlar, laklar, astarlar, plomba moddalarini tayyorlash uchun ishlatiladigan plyonka hosil qiluvchi va bog’lovchi materiallar. Ular bo’yashdan oldin yog’och va boshqa gözenekli yuzalarni emdirish uchun ishlatiladi.

Quritish moylari assortimenti plyonka hosil qiluvchi tabiatiga ko’ra bo’linadi; quritish yog’i tarkibiga ko’ra, erituvchilar (tabiiy) va erituvchilar mavjud emas.

Tabiiy quritish moylari, faqat quritilgan o’simlik moylari – zig’ir va kanop. Tabiiy quritish moylari oksidlanadi.

Yarim tabiiy quritish moyi o’simlik moylari, yog’lar, neft mahsulotlarini termik qayta ishlash yo’li bilan olinadi, qurituvchi va erituvchilarni o’z ichiga oladi. Oksidlangan siqilgan quritish moylari quritish moyi-oksol yoki oksol aralashmasi nomi bilan ishlab chiqariladi. Erituvchi tarkibi 45% gacha.

Ular, shuningdek, kombinatsiyalangan quritish moylarini ishlab chiqaradilar (ular past sifatli o’simlik moylari, neft mahsulotlaridan foydalanadilar); sintetik va sun’iy quritish moylari neft-kimyo sanoatining turli xil qo’shimcha mahsulotidir.

Quritish moylarining sifati rangi, shaffofligi, yopishqoqligi, uchuvchan bo’lmagan moddalarning tarkibi, quritish vaqti, kislota soni bilan belgilanadi.
Astarlangan yuzaga qo’llaniladi. Maishiy maqsadlarda alkid, nitroselüloz, epoksi mastikalar ishlatiladi. Qurilish ishlari uchun katta sirtlarni tekislash, polimerlarning suvli dispersiyasiga asoslangan shlaklar qo’llaniladi.

Bo’yoqlar va emallar

Bo’yoq quritgandan keyin shaffof bo’lmagan rangli bir xil plyonka hosil qiluvchi yog’, quritish moyi, emulsiya, lateks yoki boshqa plyonka hosil qiluvchi moddalardagi pigmentlar yoki ularning plomba moddalari bilan aralashmalari suspenziyasi. Bo’yoqlar plyonkaning tabiati bo’yicha moyli, emalli, suvli dispersiyali, yopishtiruvchi bo’linadi.

Yog ‘bo’yoqlari(MA) – quritish moylaridagi pigmentlarning suspenziyalari-oksol va boshqa quritish moylari. Foydalanishga tayyorlik darajasiga ko’ra, qalin qirg’ichdan o’tkazilgan va tayyor bo’lganlar mavjud. Qalin tuproqli bo’yoqlar yopishqoq mustahkamlikka ega (30% gacha quritish moyi), ishlatishdan oldin erituvchi bilan suyultiriladi.

Foydalanishga tayyor bo’yoqlar tarkibida ko’p miqdorda qurituvchi yog’ (40% gacha) va erituvchi (30% gacha) mavjud. Ularning assortimenti maqsadi (tashqi va ichki ishlar uchun), rangi va quritish moylarining turlari bo’yicha bo’linadi.

Emallar pigmentlarning suspenziyalari yoki ularning laklardagi plomba moddalari bilan aralashmalari. Emallar yuqori iste’mol xususiyatlariga ega, ular yaxshi aralashtiriladi, sirtga osongina yotadi va quritgandan so’ng turli xil tekstura yoki dekorativ effektga ega bo’lgan porloq yoki mat rangli shaffof bo’lmagan qattiq plyonka hosil qiladi. Emal tayyorlash uchun ishlatiladigan lak turiga qarab, emallar guruhi moyli, alkidli, nitroselülozali va boshqalarga bo’linadi.

Suv dispersiyasi bo’yoqlari(suv-emulsiya, suvli dispers, suvli, lateksning boshqa nomi) plyonka hosil qiluvchilarning suvli dispersiyasidagi pigmentlarning suspenziyalari (suv emulsiyalari). Suv erituvchi emas, shuning uchun suvga asoslangan bo’yoqlar murakkab kolloid tizimlar bo’lib, ularda 12-15 komponent mavjud. Maxsus antifrizlar harorat pasayganda bo’yoqning suvli fazasini muzlashdan himoya qiladi; suv-dispersiyali bo’yoqlarni saqlashda mahsulotlarni muzlatishga yo’l qo’yilmaydi. Suv bazlı bo’yoqlarning hosil bo’lgan plyonkalari mat va g’ovakli bo’lib, 3-12 soat ichida quriydi, ba’zi dispersion bo’yoqlar 20-60 daqiqada quriydi.

Suv dispersli bo’yoqlar assortimenti plyonka hosil qiluvchi polimer – polivinilatsetat – VD-VA, poliakril – VD-AK, stirol-butadien – VD-KCh tabiatidagi farqga asoslanadi.

Bo’yoq materiallarini belgilashda 5 ta belgilar guruhidan iborat an’anaviy sanoat alifbo-raqamli belgi qo’llaniladi:

So’z bilan belgilangan bo’yoq va lak materialining turi (lak, bo’yoq, emal va boshqalar);
Ikki harf bilan belgilangan plyonka hosil qiluvchi moddaning turi (NC – nitrotsellyuloza, PF – pentaftalik va boshqalar);
Ish sharoitlari (1 – ochiq ish uchun, 2 – yopiq ish uchun);
Har bir bo’yoq va lak materialiga berilgan seriya raqami;
Rang.
Solish, yoyish qobiliyati va boshqalar).
Bo’yoq qoplamalarining (plyonkalarning) asosiy xususiyatlariga quyidagilar kiradi:
Dekorativ(rangi, porlashi, tashqi ko’rinishi);
Jismoniy va mexanik(yopishqoqlik, qattiqlik, plyonkaning elastikligi, tortishish va egilish kuchi, zarba kuchi, aşınma qarshilik);
Himoya qiluvchi(ob-havoga qarshilik, yorug’lik qarshiligi, harorat farqlariga qarshilik, issiqlikka chidamlilik, sovuqqa, tropik qarshilik va boshqalar);
Rasm va texnik(maydalash, jilolash qobiliyati);
Elektr izolyatsiyasi(elektr quvvati, elektr qarshiligi, dielektrik yo’qotish tangensi);
Kimyoviy(namlik, suvga chidamlilik, neft va benzinga chidamlilik, kislotalarga, ishqorlarga, tuz eritmalariga, korroziy gazlarga va boshqa kimyoviy reagentlarga chidamlilik).