Bo‘z tuproqlar mintaqasi
Download 1.04 Mb.
|
Мел-да илм изла усл к- лотинча
|
Sug‘orish muddatini o‘simlikning to‘qima shirasi konsentratsiya bo‘yicha aniqlash. Ob-havo ta’sirini kor qilmaydigan, sug’orish muddatini aniqlaydigan soddaroq usul baglar xujayra shirasi kotsentratsiyasidir. (XSHK). XSHK dalada dastlabki refraktometr yordamida aniqlanadi. Bu refraktometr asosan mevalar, qand lavlagi va b.k. o‘simliklardagi qand miqdorini aniqlashda ishlatilatilgan.
Har bir variantda G’o’za o„sish nuqtasida uchinchi yaxshi rivojlangan 9 barg alyumin stakanlarga olinadi. Stakanlar bir necha tomchi toluol tomiziladi. Bu barg shirasini siqib olishni engillashtiradi. Undan tashqari toluol to‘ldirilgan barg shirasi tiniqroq bo’lib, refraktomyer shkalasi bo’yicha hisobni osonlashtiradi. Shu ndan so’ng maxsus kiskich yordamida bargdan shira chikarilib, bir necha tomchisi refraktomyer prizmasiga tomiziladi, prizmalar yopilib, asbob okulyari orkali kuzatilib, shkala bo’yicha kuruk modda tarkibi aniklanadi. Toshkent viloyati tipik buz tuproqlarda SoyuzNIXI Markaziy tajriba xo„jaligida «108-F» go’za navining suvga bo’lgan talabi gullashga kadar XSHK 8% gacha, gullash-hosil tugish davrida-10%, ko„sak ochlishida-10% gacha etishi, bu namlikuning CHDNSga nisbatan 70-7060% iga mos keladi. Boshka xududlarda, navlarda XSHKning makbul qiymati bo„lakcha bo„lishi mumkin.
Buning uchun turli balandlik va xajmdagi metall silindir ishlatiladi. Bunda balandligi 10sm, xajmi 1000sm3 li silindirlarni ishlatish maksadga muvofikdir. Silindir tuproqka yogoch to„kmok bilan urib, avaylab kiritiladi. Bunda tuproqning tabiiy taxlanishini o„zgartirmaslikka xarakat kilish zarur. Silindir atroflarini pichok bilan kesib, tuproqdan chikarilib olinadi, tagi va usti pichokda silindir kirgogi bilan bir tekis kilib silliklanadi, tortiladi. Shu tuproq vaznini (R), silindir xajmiga (V) taksimlanish xajm massasini (a) byeradi: a=R/V. Xajm massasi namlik olinadigan katlamlarda, ya’ni xar 10sm. dan 100 yoki 150 sm.gacha aniklanadi. Xaydov va xaydov osti katlamlarida taxminan 40sm. chukurlikkacha xajm ogirligi amal davrida bir necha marta aniklanadi, Chunki xaydov katlami amal davrida turli omillar ta’sirida ancha o„zgaradi. Xajm massasini namlikka namuna olish bilan biirga aniklash etarlidir. Xaydov katlami xajm massasini aniklayotganda traktor gildiragining zichlashtiruvchi ta’sirini xisobga olish uchun oldingi, keyingi gildirak o’tgan egat oraligida va gildirak yurmagan katorda xam, zarur bo’lsa, pushtada xam aniklash kerak. Xaydov katlamida silindir tik urilib, namuna olinadi, takrorlanishi 5 karra bo’ladi. 20 dan 100sm. gacha chukurlikda silindir chukur devoriga urib, namuna olinadi, takroriyligi 3 karrani tashkil etadi. Xaydov katlami xajm ogirligi 1,1 dan 1,45g/sm3 gacha, xaydov osti katlamida 1,35 dan 1,65g/sm3 gacha o„zgaradi. Tuproq gavakligi xajm massasi va solishtirma ogirlik birliklari asosida xisoblanadi: A=100- a100/2,70 Bunda A-govakli, %; a- xajm ogirligi yoki tuproq zichligi; 2,70- bo’z tuproqlarning o’rtacha solishtirma xajmi. O„tlok-bo’z tuproqlar solishtirma ogirligi (organik modda mo„l bo„lgan) taxminan 2,50-2,60g/sm3 ga teng. Xajm massasi va govaklikni xisoblashda quyidagi jadvaldan foydalaniladi:
Misol: xajmi 100 sm, ogirligi 125 g,bo’lgan silindir 15,3 % namlikdagi 1685 g tuproq bilan to‘ldirilsa, undagi kuruk tuproq R=(1685-125) 100/100+15,3=1353g, a Uni silindir xajmiga (1000sm3) bo’lsak, xajm og„irligi chiqadi: V=R/V=1353g/1000sm3=1,35g/sm3 Download 1.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|