Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Tayanch tushunchalar 
Iqtisodiy tizim – iqtisodiy munosabatlar iqtisodiyotni tashkil qilish
shakllari xo‘jalik yuritish mexanizmi va iqtisodiy muassasalarning o‘zaro
o‘zviy bog‘liqlik asosida tartib topgan yaxlit tuzilmasi.
Ijtimoiy-iqtisodiy formatsiya – ishlab chiqarish usuli asosga ko‘rilgan
iqtisodiy bazis va ustqurmaning birligi bo‘lib jamiyat tarixiy taraqqiyoti 
rivojlanishi bosqichlarini ifodalaydi. 
Aralash iqtisodiyot– mulkchilikning turli-tuman, shakllariga va iqtisodiyotni 
aralash tartibda boshqarishga asoslangan iqtisodiyot bo‘lib, buyuruqli va bozor
iqtisodiyoti tutashgan nuqtada hosil bo‘ladi. 
Mulkchilik munosabatlari– bu mulkka egalik qilish, undan foydalanish va 
uni tasarruf qilish jarayonida vujudga keladigan munosabatlar. 

---

66 
Mulkka egalik qilish– mulkdorlik huquqining uning egasi qo‘lida saqlanib 
turishini bildiradi va yaratilgan moddiy boyliklarni o‘zlashtirishning ijtimoiy 
shaklini ifodalaydi. 
Mulk ob’ektlari– bu mulkka aylangan barcha boylik turlari. 
Mulk sub’ektlari– bu mulk ob‘ektini o‘zlashtirishda qatnashuvchilar, mulkiy 
munosabatlar ishtirokchilari. 
Davlat tasarrufidan chiqarish– bu davlat mulki hisobidan boshqa nodavlat 
mulk shakllarining vujudga keltirilishi. 
 
Muhokama uchun savollar
1. Iqtisodiy tizim tushunchasini ta‘riflang, u qanday tarkibiy qismlardan 
iborat bo‘ladi. 
2. Iqtisodiy tizimlar qanday mezonlar bo‘yicha turkumlanadi, izoh bering. 
3. Iqtisodiy tizim modellarining tub belgilarini ko‘rsating. Ularni 
farqlantiruvchi jihatlarini bayon qiling. 
4. Mulkchilikning mohiyatiga ta‘rif bering va uning turli shakllarining 
iqtisodiy mazmunini tushuntiring. Mulkchilikning iqtisodiy va huquqiy mazmunini 
ta‘riflang. 
5. Mulk shakllariga uning sub‘ektlari mos keladimi? Mulk sub‘ektlarining 
ko‘p darajali bo‘lishiga sabab nima? Mulkchilik shakllarining farqlanishi asosida 
nima yotadi? Mulk har bir shaklining (davlat, jamoa, aralash, xususiy) tuzilish va 
tarkibini tushuntirib bering.
6. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish nima uchun mulkchilikning turli shakllarini 
taqozo qiladi? Davlat mulkini uning tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish 
nima uchun bozor iqtisodiyotiga o‘tishda ob‘ektiv zaruriyat hisoblanadi?
7. Xususiylashtirish bosqichlari va shakllariga tavsif bering. 
8. Xususiylashtirishning qanday usullarini bilasiz? Bu usullardan birini 
tanlab olishga qanday omillar ta‘sir ko‘rsatadi? 

---

67