Бозор ҳокимияти шароитида нархларнинг шаклланиш тамойиллари

Rasm
Miqdor (bozor)
Miqdor (firma)
Narx
Narx
Taklif
(a) individual firma taklifi
(b) Bozor taklifi
Qisqa muddatli davrda bozor taklifi
Qisqa muddatli davrda, bozordagi firmalar soni cheklangan. Natijada, (b) panelda ko’rsatilgan bozor taklif egri chizig’i individual firma xarajatini ko’rsatadi. Quyida 1000 ta firmadan iborat bozorda ishlab chiqarish hajmi ko’rsatilgan.

QISQA MUDDATDA VA UZOQ MUDDATDA TALABDA O’ZGARISH

• QISQA MUDDATDA VA UZOQ MUDDATDA TALABDA O’ZGARISH
• Mana endi biz firmalarning ta'minot qarori haqida yanada to’liqroq ma'lumotga ega bo’ldik. Endi esa bozorlar qanday qilib talabdagi o’zgarishga javob berishini o’rganamiz.
• Firmalar uzoq muddatli xolatda bozorga kirish va chiqishni amalga oshirishi mumkin, lekin qisqa muddatda emas. Bozorlar talabdagi o’zgarishga javob berishi vaqt gorizontiga bog’liqdir. Buni ko’rish uchun talabdagi o’zgarishni ta'sirlarini kuzatish kerak.
• Sut bozori uzoq muddatli muvozanatda boshlangan deb tahmin qilaylik. Firma nol foyda ko’rayapdi, shuning uchun narx o’rtacha yalpi xarajatning eng kamiga tengdir. 8-rasmning (a) qismda shu holat ko`rsatilgan. Uzoq muddatli muvozanat nuqtasi A, bozorda sotilgan miqdor Q1 va narx P1.
• Endi tassavvur qiling olimlarning sut sehrli foydaga ega ekanligini kashf qildilar. Buning natijasida sut uchun talab egri chizig`i D1 dan D2 ga tashqariga siljidi, (b) qismdaki kabi. Qisqa muddatli muvozanat A nuqtadan B ga harakatlanadi, natijada miqdor Q1 dan Q2 ga va narx P1 dan P2 ga o`sadi.

NEGA UZOQ MUDDATLI TAKLIF EGRI CHIZIG`I YUQORIGA QARAB YO`NALISHI MUMKIN
Shu paytgacha biz bozorga kirish va chiqish uzoq muddatli muddatli bozor taklifI egri chizig`i mukammal xolda ushlashini o’rgandik. Bizning tahlilimizning ahamiyati shundaki, potensial kiruvchilarning sonini ko’pligi va ularning hammasi bir hid narxga yuzlanishini o’rganishdir. Natijada uzoq muddatli bozor muddatli taklif egri chizig`i o’rtacha umumiy xarajatning eng kam qiymatida gorizantal ko’rinishda bo’ladi. Qachonki mahsulotga nisbatan talab oshganda, narxda xech qanday o’zgarishsiz yalpi miqdorda bir necha firmalarda uzoq muddatli natija ham oshadi.
Uzoq muddatli muddatli taklif egri chizig`ining yuqorililashiga ikkita sabab bo’lishi mumkin. Birinchisi, foydalanilayotgan mahsulotlarni zahirasi cheklangan miqdorda bo’lishi. Masalan sut mahsulotlari. Har qanday odam yer sotib olib, fermerlik qilishi mumkin, ammo yer miqdori cheklangan. Odamlarning ko’pchiligi fermerlik qilishni boshlashi bilan, yerga
talab oshib, uning ham narxlari ko’tariladi. Fermerlik maxsulotlariga bo’lgan talabning oshishi fermerlik xarajatlarini oshishiga ta'sir qilmay qo’ymaydi. Natijada uzoq muddatli muddatli taklif egri chizig`i yuqorililashadi, xattoki fermerlikka erkin kirish bo’lsa ham.
Taklif egri chizig`i yuqorilashishining ikkinchi sabab firmalarning xarajatlarini turlichaligidadir.