Бозордаги монополистик фаолиятни чеклаш ва рақобатни ривожлантириш самарадорлиги

Махсулот 
номи
Ўлчов 
бирлиги
2010 йил
Бозор 
улуши
2011 йил
Бозор 
улуши
И.ч
Сотилди
И.ч
Сотилди
Задвишка
дона 
8 455 
8 448 
99,1 
8 003 
8 341 86,2 
млн.сум 
1661,23 
2076,19 
96,8
2368,7 
2725,11 98,6 
Манба: ХМЧРР вилоят худудий бошқармаси маълумоти.
Вилоят Монополиядан чиқариш ва рақобатни ривожлантириш ҳудудий 
бошқармаси томонидан 2012 йил 1-чорак иш режасига асосан “Задвижка” 
ишлаб чиқариш ва сотиш товар бозорида ўрганиш ўтказилган.
Наманган вилоятида “Задвижка” ишлаб чиқариш билан шуғулланиш 
бўйича 3 та ("Наманганмаш" АЖ, “Наманганагромаш” АЖ ҳамда 
“Элтехтаъмир сервис” МЧЖлар) хўжалик юритувчи субъектлар рўйхатдан 
ўтган. Ҳозирда ушбу маҳсулот фақат “Наманганмаш” АЖ томонидан ишлаб 
чиқарилаётгани, “Наманганагромаш” АЖ ҳамда “Элтехтаъмир сервис” МЧЖ 
томонидан 2010-2011 йилларда маҳсулот ишлаб чиқарилмаганлиги маълум 
бўлди. 
Шунингдек, бошқа вилоятлардан олинган маълумотларда 2010-2011 
йилларда Наманган вилоятига задвижка маҳсулотлари сотилмаганлиги маълум 
қилинган.
“Наманганмаш” АЖ томонидан тақдим қилинган маълумотда 
жамиятнинг ушбу маҳсулот бўйича рақобатчилари “Олмалиқ тоғ-металлургия 
комбинати”, “Навоий тоғ-металлургия комбинати” ҳамда Тошкент вилоятидаги 
“Uzvalve” чет эл корхонаси МЧЖ, асосий истеъмолчилари “Олмалиқ тоғ-
металлургия 
комбинати”, 
“Навоий 
тоғ-металлургия 
комбинати”, 
“Ўзбекнефтегаз” МХК тизимидаги корхоналар, “Навоий азот” АЖ, 
“Бекободцемент” АЖлари эканлиги маълум қилинган. 

---

84 
Ўрганиш давомида “Олмалиқ тоғ-металлургия комбинати” ҳамда 
“Навоий тоғ-металлургия комбинати”лари томонидан маҳсулот ишлаб 
чиқарилмасиги, фақат уларни таъмирланиши, Тошкент вилоятидаги “Uzvalve” 
чет эл корхонаси МЧЖ томонидан эса Наманган вилоятига маҳсулот 
сотилмаганлиги аниқланган.
2010 йилда “Наманганмаш” АЖ томонидан 41 турдаги 2368,7 млн. 
сўмлик 8003 дона задвижка ишлаб чиқарилиб, 2725,1 млн. сўмлик 8341 дона 
сотилган. Шундан, 6,0 млн. сўмлик 3 донаси экспорт қилинган, бошқа 
вилоятларга 2648,7 млн. сўмлик 8098 дона, Наманган вилоятига 70,4 млн. 
сўмлик 240 дона сотилган. Вилоят ҳудудига хориждан 0,6 млн. сўмлик 8 дона 
задвижка импорт қилиб олиб келинган.
2010 йилда вилоятда мазкур товар бозори ҳажми 71,0 млн. сўмлик 248 
донани ташкил этиб, “Наманганмаш” АЖнинг товар бозоридаги улуши 
99,1/96,8 фоизни ташкил этган.
2011 йилда “Наманганмаш” АЖ томонидан 31 турдаги 1661,2 млн. 
сўмлик 8455 дона задвижка ишлаб чиқарилиб, 34 турдаги 2076,2 млн. сўмлик 
8448 дона сотилган. Шундан, 7,8 млн. сўмлик 4 донаси экспорт қилинган, 
бошқа вилоятларга 2045,2 млн. сўмлик 8306 дона, Наманган вилоятига 23,2 
млн. сўмлик 138 дона сотилган. Вилоят ҳудудига хориждан 3,7 млн. сўмлик 2 
дона задвижка импорт қилиб олиб келинган.
2011 йилда вилоятда мазкур товар бозори ҳажми 26,9 млн. сўмлик 140 
донани ташкил этиб, “Наманганмаш” АЖнинг товар бозоридаги улуши 
86,2/98,6 фоизни ташкил этган.
Юқоридаги таҳлилларга асосан вилоятда “Наманганмаш” АЖ задвижка 
ишлаб чиқариш ва сотиш товар бозоридаги улуши 2 йил давомида 50 фоиздан 
ортиқни ташкил этиб барқарор бўлганлигини ҳисобга олиб, “Рақобат 
тўғрисида”ги қонун талабларига мувофиқ монополист корхоналар давлат 
реестрига киритилган.
Юқоридаги тахлилар натижасида Наманган вилоятида қуйиги холатларни 
мақсадли вазифалар амалга оширилмоқда: 

---

85 
- Инсофсиз рақобатни, инсофсиз рақобатчилар томонидан маҳсулотлар ва 
хизматлар бозорини монополлаштирилишига ҳамда товар бозори субъектларни 
рақобатга қарши харакатларини бартараф этилмоқда; 
- вилоятимизда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар ва кўрсатилаётган 
хизматлар нархларнинг ички бозорда асоссиз равишда сунъий оширилишининг 
олдини олинмоқда; 
- монополияга қарши конунчилик талаблари вилоятда самарали 
бажарилмоқда; 
- қурилиши амалга оширилаёт; 
- қурилиш материаллари, маҳсулотлар, ускуна, техника ва бошқалар 
бўйича ўтказиладиган танлов савдоларида ўрнатилиладиган суний нархларни 
ошиши каби холатлар назоратга олинган; 
- Танлов савдоларида қатнашчилар томонидан келишиб қилинган 
харакатлари натижасида товар қийматини сунъий ошириб юборилишига йўл 
қўйилмаслигини таъминланмоқда. 
Юқорида қўйилган масалалар ижроси юзасидан 2010- 2012 йилда бошқарма 
томонидан амалга оширилган ишлар натижасида 2007-2012 йилларнинг ўзидаги 
монопол маҳсулот (хизмат)ларнинг ялпи ҳудудий маҳсулотдаги улуши 24 
фоиздан 10.3 фоизгача пасайтиришга эришилди.
Наманган вилоятида полипропилен қоп махсулоти буйича бозор