Bozorlar samaradorligi

Rasm 
Muvozanatli miqdorning samarasi 
Q
1
dagi muvozanat hajmidan kam miqdorlarda 
xaridorlarning qiymati sotuvchilarning xarajatidan 
oshib ketadi. Q
2 
dagi muvozanat hajmidan yuqori 
miqdorlarda 
sotuvchilarning 
xarajatlari 
xaridorlarning qiymatidan oshib ketadi. Shuning 
uchun bozor muvozanati ishlab chiqaruvchi va 
iste’molchi 
ortiqchaliguning 
jamisini 
maksimallashtiradi. 
Miqdor 
Talab 
Taklif 
Muvozanat 
miqdor 
Xaridorlar 
qiymati 
Sotucvhilar 
xarajati 
Sotucvhilar 
xarajati 
Xaridorlar 
qiymati 
Xaridorlar qiymati 
sotuvchilar xarajatidan katta 
Xaridorlar qiymati 
sotuvchilar xarajatidan 
kichkina 

---

102 
kuchli nazariyaga ega diktator shunday qilsa, oʻsha shaxs uni yoʻqotishi 
shart emasligini tasavvur qiling. Bunday xususuyat bilan kirishish qiyin. 
Diktatorlar kamdan-kam koʻngilchanlik qiladilar va hattoki biz kimnidir 
oʻta samimiy deb hisoblasak, ular yaxshi munosabatda boʻlmaydilar.
Tasavvur qiling, bizning ijtimoiy rejalashtiruvchi bozor tazyiqlariga 
boʻysunmay oʻzicha resurslarni samarali taqsimlashga harakat qildi. 
Bunday qilish uchun u bozordagi har bir imkoniyatli iste’molchining 
qimmatini va har bir ishlab chiqaruvchining xarajatini bilishi kerak. 
Bundan tashqari u nafaqat shu bozordagi, balki iqtisodiyotdagi boshqa 
minglab bozorlardagilarini ham bilishi lozim. Bu ish esa birmuncha 
qiyindir, chunki qandaydir sababga koʻra markaziy rejalashtirilgan 
iqtisodiyotlar hech qachon juda yaxshi ishlamaydilar. 
Reja qiluvchining ishi oson, biroq u oʻziga hamkor topishi kerak. 
Adam Smit bozorning koʻrinmas qoʻli desak adashmaymiz. Bu qoʻl 
barcha ma’lumotlarini shu jumladan xaridor va sotuvchilar qiymatini 
oladi va har bir kishiga bozordagi iqtisodiy samaradorlik haqida yoʻl-
yoʻriq koʻrsatadi. Bu takrorlanmas darajadagi mahorat. Bu qandaydir 
sababga koʻra iqtisodchilar koʻpincha erkin bozorlar iqtisodiy faollikni 
tashkil etishning eng yaxsi yoʻli ekanligining tarafdori hisoblanadilar.