Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

Lui då Brîyl gipîtåzàsi.

Zàrràlàrning to‘lqin õîssàlàri

Ì à z m u n i :  Lui då Broyl gi pîtåzàsi; Devissîn và Jårmår

tàjribàsi; tà’sir kvànti.

Lui då Brîyl gipîtåzàsi. Bîr nàzàriyasidàn ham tàkîmilrîq

nàzàriyani yaràtish îlimlàrni to‘lqin måõànikàsi bilàn bîg‘liq g‘îya-

làrgà murîjààt qilishgà undàdi. Buning àsîsiy sàbàbi, nurlànishning

kîrpuskular-to‘lqin  duàlizmidir.  Bizgà  mà’lumki,  fîtîn  tushun-

chàsi kiritilgandàyoq uning enårgiyasi và chàstîtàsi îràsidàgi E = hn

28-§.

---

109

munîsàbàt yozilib, fîtîn màvjudligining o‘zi

båvîsità  duàlizm  bilàn  bîg‘liqligigà  àsîs

sîlingàn edi. Àgàr fîtîn shundày õususiyatgà

egà  ekàn,  undà  bîshqà  zàrràlàr,  jumlàdàn,

elåktrîn  hàm  shundày  kîrpuskular-to‘lqin

duàlizmi  õususiyatigà  egà  emàsmi,  dågàn

sàvîl tug‘ilàdi. Bu sàvîlgà ijîbiy jàvîb bårgàn

frànsuz  fizigi  Lui  då  Brîyl  1923- yildà

kîrpuskular-to‘lqin  duàlizmining  univårsàlligi

hàqidàgi quyidàgi gipîtåzàni ilgàri surdi. Uning

fikrichà, nàfàqàt fîtîn, bàlki elåktrîn và bîsh-

qà  zàrràlàr  hàm  kîrpuskular  õîssàlàr  bilàn

bir qàtîrdà, to‘lqin õîssàlàrigà hàm egàdirlàr.

Bîshqàchà àytgàndà, hàr bir zàrrà, bir tîmîndàn, enårgiya

(E)  và  impuls  (P)  kàbi  kîrpuskular  kàttàliklàri  bilàn  õàràktår-

lànsà,  ikkinchi  tîmîndàn,  chàstîtà  (n)  và  to‘lqin  uzunligi  (l)

kàbi to‘lqin kàttàliklàri bilàn hàm õàràktårlànàdi. Zàrràlàrning hàm

kîrpuskular  và  to‘lqin  õàràktåristikàlàri  îràsidàgi  munîsàbàtlàr

fîtînniki kàbi quyidàgi ko‘rinishgà egà:

E

h

P

h

=

=

n

l

,

.                                          (28.1)

Lui då Brîylning fikrichà, (28.1) ifîdà tinchlikdàgi màssàsi nîldàn

fàrq  qiluvchi  hàr  qàndày  zàrrà  uchun  hàm  o‘rinlidir.  Dåmàk,

impulsgà egà bo‘lgàn hàr qàndày zàrràgà to‘lqin uzunligi

l =

h

P

                                                  (28.2)

Lui då Brîyl fîrmulàsi bilàn àniqlànuvchi to‘lqin mîs kålàdi.

Demak,  zàrràlàr  to‘lqin  õususiyatigà  egà  ekàn,  ulàr  hàm

to‘lqinlàrgà õîs bo‘lgàn intårfårånsiya và difràksiyagà kirishishà-

dimi,  dågàn  sàvîl  tug‘ilàdi.  Àyni  shu  sàvîlgà  jàvîb  tîpish

màqsàdidà o‘tkàzilgàn tàjribàlàr bilàn tànishàmiz.