Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

Ê-måzînlàr. 1950- yillàrdàn bîshlàb kàshf qilinàdigàn zàrràlàr-

ning  sîni  kåskin  îrtib  bîrdi.  Bulàr  qàtîrigà  Ê-måzînlàr  hàm

kiràdi.  Ulàrning  zàryadi  musbàt,  mànfiy,  nîl  bo‘lishi  mumkin.

Ìàssàlàri esà 966–974m

e

 àtrîfidà.

Gipårînlàr.   Êåyingi  zàrràlàr   guruhi  gi pårînlàr   dåyilàdi.

Ulàrning màssàlàri 2180m

e

 dàn 3278m

e

 gàchà îràliqdà bo‘làdi.

Råzînànslàr. Êåyingi pàytlàrdà yashàsh dàvrlàri judà kichik

bo‘lgàn  råzînànslàr  dåb  ataluvchi  zàrràlàr  kàshf  qilindi.  Ulàrni

båvîsità qàyd qilishning ilîji bo‘lmày, vujudgà kålgànini pàrchàlà-

nishidà hîsil bo‘lgàn màhsulîtlàrgà qàràb àniqlànàdi.

Umumàn îlgàndà, dàstlàbki pàytlàrdà bîr-yo‘g‘i bir nåchtà-

ginà và màtåriyaning eng jàjji g‘ishtchàlàri dåb hisîblàngàn elå-

måntàr  zàrràlàr  kåyinchàlik,  shu  qàdàr  õilmà-õil  và  shu  qàdàr

muràkkàb bo‘lib chiqdi.

---

141

Àntizàrràlàr.  Birinchi  àntizàrrà  –  elåktrînning  àntizàrràsi

(qàràmà-qàrshi zàrràsi) – pîzitrîn kàshf qilingàndàn so‘ng, bîshqà

zàrràlàrning hàm àntizàrràsi yo‘qmikàn, dågàn sàvîl tug‘ildi. Ànti-

prîtîn  1955- yildà  mis  nishînni  prîtînlàr  bilàn  bîmbàrdimîn

qilish  nàtijàsidà  hîsil  qilindi.  1956- yildà  esà  àntinåytrîn  kàshf

qilindi. Hîzirgi pàytdà hàr bir zàrràning o‘z àntizàrràsi, ya’ni màssàsi

và spini tång, zàryadi esà qàràmà-qàrshi bo‘lgàn zàrrà màvjudligi

àniqlàngàn.

Elåktrîn  và  prîtînlàrning  àntizàrràlàri  zàryadining  ishîràsi

bilàn  fàrq  qilsà,  nåytrîn  và  àntinåytrîn  õususiy  màgnit  mî-

måntlàrining ishîràsi bilàn fàrq qilàdi. Zàryadsiz zàrràlàr fîtîn,

p

0

-måzînlàrning o‘zlàri và àntizàrràlàrining fizik õîssàlàri bir õil.

Àntizàrràlàr  to‘g‘risidà  mà’lumîtgà  egà  bo‘lgàndàn  kåyin

o‘quvchidà zàrrà và àntizàrrà uchràshib qîlsà nimà bo‘làdi, dågàn

sàvîl tug‘ilishi tàbiiy. Ushbu sàvîlgà jàvîbni kåyingi sàtrlàrdà tîpàsiz.