Бугунги кунда мамлакатимизда интенсив боғдорчиликни ривожлантириш аҳоли

2.2.1-жадвал: Суғориш усулларини қўллашнинг асосий мақсадлари: 
Суғориш 
усуллари 
Т
упро
қн
и 
на
м
л
аш
 
Ҳа
во
ни
 на
м
л
аш
 
Т
упро
қда
 на
м
 
йи
ғиш
 
Шў
р ю
ви
ш
 
Т
упро
қ 
ем
ирил
иши
ни
 
ол
дин
и 
ол
иш
 
Ўғ
ит
 б
ериш
 
Чи
қи
нди
 су
в 
бил
ан 
су
ғо
риш
 
Ўси
м
л
ик
ни
 
на
м
л
аш
 
Бе
го
на
 ў
тл
арни 
ол
дин
да
н 
ўл
дириш 
(про
ва
ка
ци
я)
 
Ер устидан 
+ 
- 
+ 
+ 
- 
х 
х 
- 
+ 
Ёмғирлатиб 
+ 
+ 
х 
- 
х 
х 
х 
+ 
+ 
Тупроқ ичидан 
+ 
- 
+ 
- 
+ 
+ 
+ 
- 
- 
Томчилатиб 
+ 
- 
х 
- 
+ 
+ 
- 
- 
- 
Субирригация 
+ 
- 
+ 
- 
+ 
- 
- 
- 
- 
Туман ҳосил 
қилиб 
х 
+ 
- 
- 
+ 
х 
- 
- 
х 
Изоҳ: “+” – мумкин. “-” – мумкин эмас. “х” – қисман мумкин. 
Суғориш турини белгилашда қуйидагилар ҳисобга олинади:
1. Табиий шароитлар (майдон рельефи, тупроқ қалинлиги, механик таркиби, 
унумдорлиги, сув сиғими, сув ўтказувчанлиги, сувга таъсири, туз микдори, сифати ва 
бошқалар, табиий намланганлик, шамол тезлиги ва йўналиши, тупроқ ва ҳаво сув 
танқислиги ва давомийлиги, буғланиш майдонининг зовурланганлиги, грунт сувларининг 
чуқурлиги ва минерализацияси, сув манбаси тури ва режими, массивининг сув билан 
таъминланганлиги ва бошқалар).
2. Хўжалик шароитлари - меҳнат ресурслари дала ишларини механизациялаш 
даражаси, қурилиш, электр энергия, суғориш учун машиналар борлиги.
3. Деҳқончилик тизими - қишлоқ хўжалик экинлар таркиби, алмашлаб экиш, 
агротехника, ўғитлар киритиш ва бошқалар.
4. Экинларнинг суғориш тартиби - бошқа суғоришлар кераклиги.
5. Суғоришнинг иқтисодий афзалликлари – капитал ва эксплуатацион харажатлар, 
ҳосил, фойда, қоплаш муддати.
6. Тупроқда ирригация эрозиясига йўл қўймаслик, суғоришнинг тупроқ сув физик, 
кимѐвий, микробиологик хоссаларига таъсири.
7. Суғоришнинг юксак унумдорлиги, механизациялаш ва автоматлаштириш, дала 
ишларини максимал механизациялаш ва бошқалар. Суғориш техникаси, суғоришни 
ўтказиш технологияси параметрлари (эгат, пол узунлиги, оралиғи, сув сарфлари. Ёмғир 
учиш узунлиги ва бошқалар). Суғорувчи техника–суғоришни ўтказиш учун техник 
мосламалар (машиналар, механизмлар, қуроллар ва бошқалар).
Ҳозир ҳар хил суғориш турига алмаштирадиган мосламалар, машиналар ҳам 
яратилмокда.

---

73 
Суғориш усулларини қўллашнинг асосий мақсадлари ва қўлланиш шарт-
шароитлари қуйидаги жадвалда келтирилган.
Суғорма деҳқончиликда ҳар бир кубометр суғориш сувидан самарали фойдаланиш 
асосида қишлоқ хўжалиги экинларининг ҳосилдорлигини ошириш муҳим вазифа 
ҳисобланади. Мавжуд шароитда Республикамизда қўлланиладиган суғориш техника ва 
технололгиялар турлари қуйидагича, ер устидан суғоришда эгатлаб суғориш усули 99,3% 
ни ташкил этади, ѐмғирлатиб суғориш техника ва технологиялари умуман қўлланилмайди, 
томчилатиб суғориш усули эса бугунги кунда 30,0 минг гектар атрофида (яни 0,7%) турли 
экинлар билан банд бўлган ерларда мавжуд.