Бухгалтерия Ҳисобининг Ҳалқаро Стандарти 2

ТМЗларни ҳисобга олиш тизимлари. ТМЗларни даврий ҳисобга олиш

Даврий ҳисобга олиш тизимини қўллашда йил давомдиа ТМЗнинг ҳар бири батафсил ҳисоби юритилмайди. Товар-моддий заҳираларнинг ҳақиқий мавжудлиги мавжуд заҳираларнинг инвентарлаш натижалари бўйича аниқланади. Сотилган ТМЗнинг таннархини инвентарлаш якунланмагунча аниқлаб бўлмайди, чунки сотилган ТМЗ таннархининг ҳисоб-китоби қўйидаги формула билан топилади:



Ҳисобот даври бошига бўлган ТМЗ қолдиғи
+
Келиб тушган ТМЗ
=
Сотишга тайёр булган ТМЗ таннархи
+
Хисобот даври охирига булган ТМЗ колдиги
=
Сотилган ТМЗлар таннарзи

Даврий ҳисобга олиш тизимин қўллаганда товар моддий заҳираларнинг баланс ҳисобварақаларидаги қолдиғи инвентарлаш якунланмагунча бошланғич даражада қолади. Ҳозирги вақтда даврий ҳисоб тизими асосан улгуржи ва чакана савдода, хизмат кўрсатадиган соҳаларда, бир турдаги маҳсулот ишлаб чиқарувчи, ва унинг ишлаб чиқаришда хомашё ва материалларнинг унчалик катта бўлмаган турлари ва оддий жараённи қўллаган саноат корхоналарда фойдаланилади.

Масалан, мол етказиб берувчилардан товарларни сотиб олиш:
Дт “Даврий ҳисобда ТМЗ сотиб олиш/харид”
Кт “Пул маблағлари” – нақд пулга
К-т “Тўланадиган счётлар” – кредитга олишда

Товарларни сотилиши:

Дт “Пул маблағлари” – нақд пулга
Дт “Ҳаридорлар ва буюртмачилардан олинадиган счётлар” – кредитга
Кт “Товарларни сотишдан даромад”
Узлуксиз ҳисобдан фарқли равишда даврий ҳисобда товарлар сотилганда уларнинг ҳақиқй таннархи мунтазам равишда ҳисобдан чиқарилмайди, чунки ушбу таннарх фақат ҳисобот даврининг оҳирида аниқланади.
Инвентаризация натижасида “Товарлар” счётига қўйидагича ўзгаришлар киритилади:
Агар ҳисобот даврининг оҳирида товарлар қолдиғи ушбу даврнинг бошидаги қолдиқ қийматидан кўпрок бўлса;
Дт “Товарлар”
Кт “Даврий ҳисобда ТМЗ бўйича тузатишлар”
Агар ҳисобот даврининг охирида товарлар қолдиғи ушбу даврнинг бошидаги қолдиқ қийматидан камроқ бўлса:
Дт “Даврий ҳисобда ТМЗ бўйича тузатишлар”
Кт 2910 “Товарлар”