Бухоро давлат университети «Психология» кафедраси

Раҳбар шахсининг индивидуал-психологик хусусиятлари: Бошқарув жараёнини мақсадга мувофиқ равишда амалга ошириш учун раҳбар идора қилишнинг қайси бўғинида бўлишидан қатъий назар муайян қобилиятга эга бўлиши керак. Раҳбар ўзининг шахсий фазилатлари, мустаҳкам характери кучли иродаси, барқарор ҳиссиёти барча нарсаларга ва жабҳаларга нисбатан махсус қобилиятлари билан халқ хўжалигини бошқара олади, холос. Чунки фан ва техниканинг ривожи одамларда онглилик даражасининг юксак кўрсаткичи ижтимоий тажрибаларнинг таъсирчан кучи, кишиларнинг муайян билимларга эга эканлиги раҳбарнинг комил инсон камолоти поғонасига кўтарилишини тақозо этади. Ҳозирги замон буйруқ, қўрқитиш, зўрлик билан меҳнаткашларга муомала қилиб бўлмайди ундай даврлар ижтимоий турмуш майдонидан аллақачонлар чиқиб кетган. Давлат миқёсида юз бераётган демократик ўзгаришлар сўз ва виждон эркинлиги, миллий истиқлолга эришганлик ўзлигини англаш, ҳуқуқий ҳимояланганлик фуқаролик онгини янада юксалишга олиб келади. XXI аср арафаси одамларнинг янада юксалишга олиб келади. Туб ўзгаришлар натижасида уларда мустақил фикрлар ва иш юритиш шахсий режаларини рўёбга чиқариш йўлларини излаш имкониятлари вужудга келди. Бугунги кундаги раҳбар ижтимоий ҳаётдаги муносабатлар уларнинг тузилиши ва моҳияти билан яқиндан таниш бўлиши, бошқарув жараёнида уларни ҳисобга олишни тақозо қилди. Тобе кишилар ижрочилар, ёрдамчилар орасида раҳбар ўзининг ҳар томонлама устуворлиги билан обрў-эътибор, нуфуз орттириши мумкин, акс ҳолда ишлаб чиқариш самарадорлиги деҳқончилик маҳсулдорлиги ҳодимларнинг ижодий фикрлаш тўғрисида сўз бўлиши мумкин эмас. Раҳбар шахси баракамоллиги, қатъий характери, миллий қиёфасидан ташқари бир қатор қоблиятларга эга бўлиши табиий равишда обрў қозонишга пухта негиз ҳозирлайди, лавозимнинг кейинги босқичлари учун имкон яратади, истиқбол режалари рўёбга чиқади. Бизнингча қуйида мулоҳаза юритиладиган қобилиятлар раҳбар кадр учун жуда муҳим ҳисобланади.
1. Ташкилотчилик қобилияти. Раҳбар кадр бозор иқтисодиёти даврида ўта уддабурон ишбилармон муаммоси ёки корхонанинг идора ёки илмий марказнинг олдида турган вазифаларни мақсадга мувофиқ собитқадамлилик билан бажаришни уюштира олиш имкониятига эга бўлиши керак. Ташкилотчилик тизимига тахминан қуйидагилар киради: Раҳбарлик қилаётган ишлаб чиқаришда молиявий ва иқтисодий масалаларни тўғри оқилона ташкил қилишлик вақтдан бироз илгарилаб кетиш ҳиссиёти ва тез пайқаш имконияти билан қуроллана олишлик: Фавқулотдаги ишлаб чиқариш муаммосини тезкорлик билан ҳал қила билишлик, ўз вақтида индивидуал ёки жамоавий қарор қабул қилишлик, бу борада нуқсонларга йўл қўймаслик. Ходимлар ишлаб чиқариш аъзолари ўринбосарлар, ёрдамчилар ҳиссиётини ва меҳнат психологик муносабати хусусиятини баҳолай олишлик ҳамда кескин ўзгаришлар яшаш учун муайян чора ва тадбирлар қўллашлик. Тобе кишилар жинси, ёши, ақлий ва жисмоний имкониятини ҳисобга олиб фаолиятни ташкил қилишга одатланганлик Ижрочилар қобилияти, истеъдоди, меҳнат стажи, интилиши, қизиқиши иродавий хусусияти, жонбозлиги сингари фазилатларга биноан иш тақсимлашни йўлга қўйишлик.Маҳсулот сифатини ва самарадорлиги юзасидан узлуксиз равишда ғамхўрлик қилишлик рентабел хўжаликка, айлантириш учун доимо қайғуришлик; Корхона истиқболи ва ходимлар ижтимоий ҳимоя учун ҳамиша ғамхўрлик кабилар.