Bundan 100-150 yil ilgari odamizot sun’iy (elektrik)

Hisobni jodvolga kiritamiz.

^0	-	5	15	25	35	45	55	65	75
I	kd	234	230	210	190	170	150	130	40
∆ω	ster	0,095	0,283	0,463	0,628	0,774	0,897	0,993	1,058
F	lm	22,2	65	97,5	119,5	131,5	134,5	129	42,4

Nurlanuvchining umumiy yorug‘lik oqimi:

lm
Nazorat savollari:

1. YOrug‘lik oqimiga ta’rif bering?

2. YOrug‘lik kuchi qanday aniqlanadi?

3. YOrug‘lik oqimi va kuchining o‘lchov birliklari qanday?

4. YOriug‘lik kuchi taqsimlashining bo‘ylama egri chiziqlarini tushuntirib bering?
4-MA’RUZA

Yorug‘lik o‘lchash asboblari

Reja:

1. Yoritilganlik.

2. Porlanganlik.

3. Ravshanlik.
Yoritilganlik

Biror yuzani yoritilishini miqdoriy ravishda baholash uchun yoritilganlik tushunchasi qo‘llaniladi.

YOrtilganlik-sirt (yuza) ustiga tushayotgan yorug‘lik oqimini sirtning yuziga nisbatidir. Amaliy hisoblarda mana shu yuza sifatida poldan 0,8 metr balandlikda joylashgan gorizontal tekislik qabul qilinadi va shartli ish yuzasi deb ataladi.

YUzasi ds₂ bo‘lgan elementning yoritilganligi teng

Agar yuza o‘lchamlari chegaralangan bo‘lsa, unda yuzaning o‘rtacha yoritilganligi olinadi:

YOritilganlik sirtga tushayotgan yorug‘lik oqimini yuzaki zichligini ifodalaydi.

YOritilganlikning birligi, lyuksdir (lk). Lyuks, bu 1m² yuzaning yoritilganligi bo‘lib, shu yuzada bir tekis taqsimlangan 1 lm yorug‘lik oqimini hosil qiladi: 1 lk=1 lm/m²

Nuqtasimon manba uchun yoritilganlik va yorug‘lik kuchi qanday bog‘langanligini ko‘rib chiqamiz.

Rasmda: yo‘nalishdagi A manbaning yorug‘lik kuchi; β-yuza elementiga normal bilan yorug‘lik yo‘nalishi orasidagi burchak.

Elementar moddiy burchakning qiymati:

Demak, yorug‘lik oqimi teng bo‘ladi.

dS₂ yuza elementining yoritilganligi teng

Porlanganlik

YOrug‘lik oqimini o‘tishi yoki qaytarilishi natijasida , yoritilayotgan yuzalarni (sirtlarni) ifodalash uchun porlanganlik tushunchasi qo‘llaniladi. Porlanganlik - nurlanayotgan siru yorug‘lik oqimini shu sirtning yuziga nisbatidir.

Elementar yuza |(dS₁)ni porlanganligi teng

Agar yuza chekli o‘lchamlarda bo‘lsa, unda yuzaning o‘rtacha porlanganligini olamiz

Porlanganlik yoritilayotgan yuza yorug‘lik oqimini yuzaki zichligini ifodalaydi. Birligi sifatida - 1lm/m2- qabul qilingan. Bu 1 lm yorug‘lik oqimini bir maromda nurlayotgan (bir[ tomonga) 1m2 tekis yuzaning porlanganligidir,

Agar yorug‘lik oqimini to‘liq o‘tkazib yuboradigan yoki qaytaradigan sirtlar bo‘lsa, unda porlanganlik miqdori yoritilganlikka teng bo‘ladi. Amalda hamma sirtlar ularga tushayotgan yorug‘lik oqimini yo qisman qaytaradi yoki qisman o‘tkazib yuboradi. SHuning uchun oqimning kaytarilgan qismi qaytarish koeffitsienti (r) bilan ifodalanadi, unda



Jismdan o‘tgan yorug‘lik oqimi esa o‘tkazish koeffitsienti bilan ifodalanadi, unda
Ravshanlik


Ravshanlik qurish sezgirligini bevosita aniqlovchi yagona kattalikdir. YOruklikni sezish darajasi turdagi yorug‘lik oqimining zichligiga (yoritilganlikka) bog‘liq bo‘ladi.



bu erda: dF_kor - ko‘z qorachig‘iga tushayotgan nurlanuvchi yuza (sirt)-ning yorug‘lik oqimi;

dS₂-dS₁ - sirt elementining to‘rchadagi tasvirining yuzi;

-ko‘z muhitida yorug‘lik oqimi singilishini hisobga oluvchi o‘tkazish koeffitsenti.



YUqoridagi ifodaga asosan


Unda

(moddiy burchaklar tengligidan) bo‘lgani uchun



bu erda: o‘zgarmas kattalik.

SHunday qilib yorug‘likni sezgirlik darajasini aniqlovchi turdagi yoritilganlik kattaligiga bog‘liq bo‘lib, bu ravshanlik deb ataladi.

Ravshanlik ma’lum yo‘nalishdagi yorug‘lik kuchini shu yo‘nalishga perpendikulyar bo‘lgan tekislikdagi nurlanuvchi sirt tasvirining yuzasiga nisbatidir.

¡lchamlari chekli bo‘lgan nurlanuvchi yuzalar uchun o‘rtacha ravshanlik tushunchasini kiritish mumkin:



Ravshanlikning birligi sifatida kandela taqsim metr kvadrat (kd/m²) olingan.