«Бурғулаш ва портлатиш ишлари» фанидан маърузалар туплами


Кояли курук ва сувланган казиш жойларида кулланиладиган – патронланган юкори кувватли пресланган сувга устивор портлатувчи моддалар


Download 282.46 Kb.
bet27/59
Sana19.06.2023
Hajmi282.46 Kb.
#1608124
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   59
Bog'liq
БВР узбекча

Кояли курук ва сувланган казиш жойларида кулланиладиган – патронланган юкори кувватли пресланган сувга устивор портлатувчи моддалар.

Бундай портлатувчи моддаларга, асосан, кояли (сканый) аммоний №1 мисол килиб келтириш мумкин. Унинг характеристикаси 3-жадвалда келтирилган.
3-жадвал.



Курсаткичлар

Аммонал скалын. №1

Аммонал скалын. №3

Аммонал

1.

Портлашдаги иссиклик, ккал/кг.

1292


1360


1180


2.

Хосил буладиган газ хажми, л/кг

830


810


845


3.

Портлашнинг тула (идеал) иши ккал/кг

1055


1060


940


4.

Сочилиш зичлиги, г/см3

1,0-1,5

1,0-1,5

1,0-1,5

5.

Иш бажариш кобилияти, м3

460-480

450-470

410-430

6.

Бризантлиги, мм.

19-23

18-20

16-19

7.

Детонация тезлиги, км/с

4,8-5,3

4,2-4,6

4,0-4,5

8.

Критик диаметри, мм.

5-6

8-10

12-14

9.

Патронлар орасида детонацияни ущзатиш:

  • пресланган 36мм ли патронда

  • пресланган 45мм ли патронда

5-10

8-12


-

-


-

-





  1. Сувга устивор кукунсимон портлатувчи моддалар.

А) Мустахкам курук ва сувланган казиш жойларида (забойлари)ни портлатиш учун ишлатиладиган патронли-стандарт диаметрли, юкори кувватли сувга устивор портловчи моддалар (кукунсимон). Бунга мисол килиб амминал скальн. №3 ва аммонални келтириш мумкин. Уларнинг характеристикаси юкоридаги 3-жадвалда берилган.
Б) Урта мустахкамликка эга курук ва сувланган тог-жинсларини (казиш жойларида) портлатиш учун ишлатувчи урта кувватли – патронланган ёки сочма холдаги сувга устивор кукунсимон портловчи моддалар.
Буларга мисол килиб: аммонит №6 ЖВ ва динафтоелитни келтириш мумкин. (4-жадвал).
4-жадвал.



Курсаткичлар

Аммоний 6ЖВ

Динафталит

1.

Портлашдаги иссиклик, ккал/кг

1030

975

2.

Хосил буладиган газлар хажми, л/кг.

895


920


3.

Портлашнинг тула (идеал) иши, ккал/кг.

850


790


4.

Сочилиш зичлиги, г/см3

0,8-0,85

0,85-0,9

5.

Иш кобилияти, м3

365-380

320-350

6.

Бризантли, мм.

14-18

15-16

7.

Детонация тезлиги, км/с

3,6-4,8

3,5-4,6

8.

Критик диаметри, мм.

  • когозли копламада

  • пулатли копламада

10-13
4-6



13-14
6-6



9.

Узаро патронлар орасида детонацияни узатиш (см)

6-9
3-6

4,7
2-5



В) Мустахкам, ута мустахкам, курук ва сувланган тог жинсларини портлатишда кулланиладиган кичик диаметрли хамда стандарт патронланган кувватли нитролецеринли сувга уситвор кукунсимон портлатувчи моддалар. Уларга мисол килиб 5-жадвалда курсатилган дентонит-М ва дентонит-А берилган.

5-жадвал.





Курсаткичлар

Детонит-М

1.

Портлаш иссиклиги, кДж/кг

5786

2.

Хосил буладиган газлар хажми, л/кг

832

3.

Портлашнинг тула (идеал)иши, кДж/кг

4316

4.

Сочилиш зичлиги, г/см3

0,92-1,2

5.

Детонация тезлиги, км/с

4,9-5,3

6.

Иш кобилияти, м3

450-500

7.

Патронлар орасида детонацияни узатиш (см)

8-18
5-15



8.

Критик диаметри, мм.

8-10




  1. Мустахкам курук ва сувланган тог-жинсларининг портлатишда ишлатиладиган сувланган пластик портловчи моддалар.

Буларга куйидаги портлатувчи моддалар мисол булади: акванитлар 3Л, №16АР3, акванал №1. Буларнинг характеристикаси 6-жадвалда берилган.
6-жадвал.



Курсаткичлар

Акванал –АР3

1.

Портлаш иссиклиги, кДж/кг

5018

2.

Хосил буладиган газлар хажми, л/кг.

860

3.

Сочилиш зичлиги, г/см3

0,9-0,92

4.

Детонация тезлиги, км/с

2,5-3,5

5.

Критик диаметри, мм.

80-90

6.

Зарбга сезувчанлиги.

0-4



Текширув саволлари.

  1. Уртача каттик ва каттик (мустахкам) сувланган тог-жинсларини портлатишда кулланиладиган, гранулирланган сувга устивор портлатувчи моддаларнинг харатеристикаларини айтиб беринг.

  2. Уртача мустахкам ва мустахкам курук ва намлиги юкори булган тог-жинсларини портлатишда ишлатиладиган гранулирланган сувга устивор булмаган портлатувчи моддаларнинг характеристикасини айтиб беринг.

  3. Юкори кувватли сувга устивор патронларга иресланган кояли (скальный) ва сувланган тог-жинсларини порттишда ишлатиладиган портлатувчи моддалар тугрисида нималарни биласиз?

  4. Юкори кувватли сувга устивор патронланган кукунсимон сувга устивор портловчи моддалар (мустахкам курук ва сувланган тог-жинсларида портлатишда ишлатиладиган) тугрисида нималарни биласиз?

  5. Мустахкам ва ута мустахкам курук ва сувланган тог-жинсларини портлатишда ишлатиладиган нитроглицеринли кукунсимон сувга устивор кувватли портлатувчи моддалар тугрисида нималарни биласиз?

  6. Урта мустахкамликка эга булган курук ва сувланган тог-жинсларини портлатишда кулланиладиган урта кувватли сочилувчан ва патронланган кукунсимон сувга устивор портлатувчи моддалар тугрисида гапириб беринг.

  7. Сувланган пластик портловчи моддалар тугрисида (характеристикасини) гапириб беринг. Масалан, Акваний АР3 (мустахкам, курук ва сувланган тог-жинсларида).


Лекция№9.


Саноатдаги ПМ ларни синаш усуллари.

Саноатдаги ПМ лар куйидаги синовлардан утказилади:



  1. Портловчи моддаларнинг ишлаб чикаришдаги самарадорлигини характерловчи порлатувчанлик хусусиятини бахолаш учун, эксприментал усул билан уларнинг детонация тезлиги, бризантлиги ва иш бажариш кобилияти аникланади. Бундан ташкари, эксприментал йул билан ёки хисоблаш усули билан, яъни портловчи моддалар учун портлаш иссиклиги ва портлашдан хосил булган махсулотлар иши аникланади. Шулар катори, хажм,t0, босим ва хосил булган газлар хам хисобга олинади.

  2. Портловчи модда сифатини текшириш, унинг ГОСТга тугри келишини хамда яроклилигини аниклаш учун детонациянинг тулалиги – патрондан-патронга узатилиши, ПМ нинг намлиги, унинг химик ва физик баркарорликларини хам билиш зарур. Таркибида 30% дан ортик нитроэфири бор портловчи моддалар учун уларнинг эксудацияси аникланади.

  3. Портловчи моддаларнинг хавфсизлигини хамда сезгирлигини бахолашда, уларнинг иссиклик импульсига сезгирлиги, ташки зарбга ва ишкаланишга сезгирлиги, иницияланиши, чангланишга муносабати хамда электрланиши хам аникланади.

  4. Портловчи моддаларнинг технологик кулланилишини характерлаш учун, уларнинг сезувчанлиги, намланиши, сувга устиворлиги, дисперлиги, каватланиши ва химик баркарорлигини хисобга олиш ва билиш зарур.



Портловчи моддаларнинг бахолаш методлари.
Портловчи моддаларда детонация тезлигини аниклаш.
Портловчи моддаларнинг детонация тезлигини аниклашда Дотриш усули кулланилади. Бунда, икки булак портлатув плиги (ДШ) дан фойдаланилади. Бунда металл трубкага жойлаштирилган, ички диаметри 30-40мм, девор калинлиги 3-4мм (металл трубка учун) трубка ичидаги заряд узунлиги 450мм, трубка хар иккала тарафидан металл копкоклар билан ёпилиб махкамланган ва трубка сиртида иккита бир-биридан а=350 (200)мм масофада жойлашган тешикчалар килинади.
Бу тешикчаларга детонацияловчи плиг (ДШ)ларнинг охирги учлари тикилади. ДШ булакларининг узунлиги 1,% ва 1м. Тешикдан кансюлали портлатгич (КД)гача булган масофа – 60мм. Портловчи плиги (ДШ)нинг буш колган учлари кайд этувчи пластинкага махкамланади. Синадаётган заряд оралик детонатор ёрдамида (оралик детонатор урнида пресланган шашка кулланилади) иницияланади, инициялаш-оловли ёки электр оловли усул билан амалга оширилади. Портлаш пайтида, детонация заряд буйлаб хамда хар иккала булак портлатувчи поиг (ДШ) буйлаб таркалади ва учрашиш жойи – кайд этувчи пластинкада чукурча (5-чизма, А (.) си) хосил килиб из колдиради.
Детонация тезлигини хисоблаётганда хар иккала булак ДШ буйича Таркалаётган детонацияловчи тулкинларнинг таркалиш вакти бир хил булади деб олиниб, яъни:
(h1-KБ)/ VДШ=а/VВВ+(h2-KA) VДШ
h1-КБ=h11 ва h2-КА=h21 деб кабул килиб
h11/VДШ=а/VВВ+h21 VДШ ни топамиз.

Бундан VВВ=VДШа/(h11- h21) ни топамиз.


Бу ерда VВВ ва VДШ- синалаётган портловчи модда ва портлатув плиг (ДШ) ларнинг детонация тезликлари, м/сек.
Синаш максадига караб, синалаётган заряд кукунсимон, гранулирланган ёки пресланган булиши мумкин. Бу усул билан (детонация усули билан детонация тезлигини аниклаганда) – аниклик чегараси –3%+3% гача булади.
Детонация тезлигини аниклашнинг янаям юкори аниклаш усуллари электрон оциллографлар ёки частота улчагичлар ёрдами билан амалга оширилади. Бунда – белгиланган маълум масофани утиш вактига караб ёки портлатувчи плиг (ДШ)нинг учкуналари катта тезликда туширилган киносурат кадрларини урганиш (дешифровать) ёрдамида бажарилади. Бу метод – асосан тадкикот (исслед.) ишлари олиб борилганда кулланилади.
ПМ нинг бризантлигини аниклаш. Таъсир этиш характерига караб, барча портловчи моддалар иккига булинади:

  1. Бризантли (майдаловчи) ПМ га

  2. Фигурали (умумий) портловчи моддалар.

Портловчи моддалар бризантли куринишга мисол килиб, заряд билан контактда булган ёки унга якин булган зонада тог-жинсларининг майдаланишини айтиш мумкин. Бу ишлар заряд зичлигига ва детонация тезлиги квадратига тугри пропорционал булади.
Портловчи моддаларнинг бризантлилик таъсирини бахолашда кургошинли цилиндрда олинган намуналар (Гесс методи) текширилади ёки тог-жинсидан олинган намунага портлашнинг майдалаши таъсири урганилади.
Гесс методи билан намунага ПМ нинг бризантлик таъсири урганилганда – рафинирланган кургошиндан диаметри 40мм ва баландлиги 60мм булган кургошин пластика куйилиб, устига 50грамм массали синалаётган заряд жойлаштирилади. Портловчи модданинг бризантлилиги портлатувдан кейин устунчаларнинг канчалик чукиши билан характерланади. Чукиш кийматини аниклаш узаро перпендикуляр туртта (4) йуналишда улчанади.
Кувватли портлатувчи моддалар (гексоген, ТЕН) учун – массаси 25гр булган гранулирланган ПМ олинади ва бу заряд пулат халкачага жойлаштирилади. Олинган натижалар узаро тугри келмайди ва факат хар кайси турдаги ПМ учун алохида назорат олиб боришга хизмат килади. Бу намуналар портловчи моддаларни таккослаб бахолаш учун хизмат килади.
Фугас куринишида портлатиб иш бажаришга мисол килиб узок масофада жойлашган (бризантлик таъсири доирасидан ташкарида жойлашган) жинсларни портлатиб парчалашни ёки харакатга келтиришни айтиш мумкин.
Бу усулда портлатишда – заряд хажмидан юз ва минг бор катта хажмда иш бажаришга эришилади.
Фугасли портлашнинг ишини бахолаш учун баллистик мортирдаги ёки моятникка урнатилган кургошин бомбанинг иш кобилияти тушунчаси кулланилади (6-7-чизмалар). Балластик мортирда таккослаб портлатувчи моддаларни синашда олинган натижалардан АКШ да ва бошка мамлакатларда турли хил ПМ нинг солиштирма сарфини хисоблашда утказиш коэффицентини аниклаш кенг кулланилади. Бунинг учун мортирда катталиги (Qх) булган кулланиши керак булган заряд олинади ва у стандарт (Qо) мортиргача огишни беради.
Сарфнинг ПМ учун тузатиш коэффиценти га тенг булади.

Download 282.46 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   59




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling